مذهب چیزی فراتر از افیون و اعتراض (۷) (بخش آخر)

 

پروفسور دکتر کونو فوسل

مذهب چیزی فراتر از افیون و اعتراض

مذهب پایگاه اجتماعی نیز دارد!

برگردان

شین میم شین

 بخش پنجم

  میدان عمل مذهب در سرمایه داری معاصر

۱

·      اصولا سرمایه داری هم باید برای جلب تأیید همه اعضای جامعه این احساس را در آنها زنده نگهدارد که مولد خوشبختی برای تک تک افراد جامعه است و وعده و وعیدهایش شامل حال همه می شود.

·      (اصل دربرگیری)

۲

·      اما هم تاریخ جوامع سرمایه داری و هم اوضاع کنونی این جوامع، نشان می دهد که سرمایه داری به لحاظ ساختاری نمی تواند عملا و برای مدت زیادی از عهده انجام این کار برآید.

۳

·      از این رو ست که سرمایه داری بر طبق قانون اساسی کشورها مجبور به اتحاد با مذهب است.

۴

·      این مسئله بویژه در ایام بحران آشکارا به چشم می خورد.

۵

·      زیرا در این جور مواقع، اصل دربرگیری عمومی توخالی بودن خود را رسما برملا می سازد.

۶

·      عجز سرمایه داری معاصر از تضمین زندگی شایسته انسانی  برای همه مردم جهان و سقوط مردم در منجلاب فقر و بی خانمانی در جوامع ثروتمند اروپا می تواند مشروعیت سرمایه داری را به بحران عمومی مبتلا سازد.

۷

·      سرمایه داری برای مقابله با این بحران، توان های مذهبی را به عاریه می گیرد و مورد استفاده قرار می دهد.

۸

·      سرمایه داری ـ بویژه در حال حاضر ـ برای معنی بخشیدن به زندگی انسان ها از جریانات مذهبی استفاده می کند.

۹

·      بویژه در مواردی که معلوم خاص و عام می شود که بسیاری از انسان ها بلحاظ اقتصادی ناکام مانده اند، این نظریه رواج داده می شود که همه مردم تنها در مذهب می توانند به آرامش روحی و رضایت خاطر دست یابند.

۱۰

·      سرمایه داری در دوره رونق اقتصادی و رفاه به این کمک مذهب احتیاجی ندارد و خودش می تواند فونکسیون روبنا را به عهده گیرد.

۱۱

·      البته این امر مانع آن نمی شود که مذهب سنتی کماکان به نقش معنابخشی خود ادامه دهد.

۱۲

·      فقط آنجا که معنابخشی مذهبی سنتی برای سرمایه داری مزاحمت ایجاد کند، میان آندو تضاد پدید می آید.

۱۳

·      فرم های اولیه تضاد میان سرمایه داری و مذهب سنتی به چند و چون توانائی مذهب سنتی در انجام وظایف انفراساختار تحت نظام سرمایه داری، یعنی در ارائه چارچوب های سمتگیری برای فرم های جدید تولید و بازتولید زندگی بستگی دارد.

۱۴

·      بر مبنای نظریات گوده لیه چنین چیزی به دلیل ساخت سرمایه داری اصولا غیرممکن است.

۱۵

·      اما چند و چون آن را در موارد منفرد نمی توان پیشاپیش حدس زد، بلکه باید آن را مورد بررسی قرار داد و بطور عملی به محک زد.

۱۶

·      موفقیت های چشمگیر جنبش های مذهبی جدید و کلیساهای آزاد مسیحی، مثلا جنبش نزول مسیح (که کلیساهایش در برزیل رونق فوق العاده ای کسب کرده) و بویژه اسلام پیکارجو از این طریق است که آنها فقدان مشروعیت کلیساهای بزرگ و شیوه زندگی غربی را که بوسیله سرمایه داری نمایندگی می شود، با ارائه معنای جدید جبران می کنند و در بازار مشتری پسندتر می شوند.

۱۷

·      آنچه که به مثابه خودفروشی موفقیت آمیز مذاهب پر رونق نمودار می گردد، در واقع چیزی جز گذار از مذهب حقیقی به مذهب کالاواره نیست.

۱۸

·      به سبب بی خبری از این حقیقت امر، که رونق روزافزون خود را مدیون منطق بازارند، محتوای خودی آنها تحلیل می رود و در همرنگ سازی صرف و در پراتیک سر و صورت دادن به همگرائی، مسیر زوال و تباهی طی می کنند.

۱۹

·      از آنجا که جریانات مذهبی مد روز که بویژه بر احساس و خودیابی تکیه دارند، هرگز نمی فهمند که معنا فی نفسه قابل فروش نیست و برای خرید سعادت اخروی ـ بدین معنا ـ نمی توان بهائی پرداخت، در مقابل مسائل سوزان بشریت، بیچاره و مستأصل می مانند و به دام فریب بدل می شوند.

۲۰

·      اما اینکه مذهب چگونه می تواند تن به قوای بازار ندهد و در عین حال، علیرغم سیطره آنها جان سالم از مهلکه بدر ببرد، مسئله ای است که پاسخش را باید در تحول انقلابی مناسبات اقتصادی جست و جو کرد.

۲۱

·      از این رو، مذهب ـ به عنوان مسیحیت و یهودیت ـ  تنها بشرطی می تواند ادامه حیات دهد که با کلیه نیروهای طرفدار غلبه بر منطق مخرب سرمایه و طالب خاتمه دادن به قدر قدرتی ایده ئولوژیکی آن متحد شود.

پایان

(۷. ۱۱. ۲۰۱۰)