سیری در جهان بینی احسان طبری (52)

احسان طبری

(1295 ـ 1368)

تحلیلی از شین میم شین

شهر مقصود اگر دور بود
ور طريقش همه ناسور بود،

قدمى هم به رهش مغتنم است
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!

·        معنی تحت اللفظی:

·        اگر مقصد سفر دور و راه رسیدن بدان سنگلاخ و ناهموار باشد، بازهم هر قدمی که در جهت رسیدن بدان برداشته شود، غنیمتی است.

·        ننگ بر کسی که دم را غنیمت می شمارد.

1

شهر مقصود اگر دور بود
ور طريقش همه ناسور بود

·        طبری در این بیت، دیالک تیک سه عضوی مبدأ ـ راه ـ مقصد را به شکل دیالک تیک مبدأ ـ طریق ـ شهر مقصود بسط و تعمیم می دهد تا از نقش تعیین کننده مقصد (شهر مقصود) خواننده و شنونده شعرش را باخبر سازد.

·        راه در  این بیت شعر، پل پیوند میان آغاز و انجام است.

·        راه، حلقه واسط میان مبدأ و مقصد است.

2

قدمى هم به رهش مغتنم است

·        طبری در این مصرع شعر، دیالک تیک جزء و کل را به شکل دیالک تیک قدم و اقدام بسط و تعمیم می دهد و هر گامی در راه هدف و آماج و ایدئال و آرمان را غنیمت می داند.

·        یعنی به مینیمالیسم حتی بهای درخور می دهد، تا در مصراع بعدی شعر، نظر خود را استدلال و اثبات کند:  

3
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!

·        طبری در این مصراع شعر، دیالک تیک جزء و کل را بار دیگر اما به شکل دیگر، به شکل دیالک تیک دم و عمر بسط و تعمیم می دهد، بدون آنکه از کل (عمر) حرفی بر زبان راند.

·        هدف طبری اثبات ارزش و اهمیت و ضرورت برداشتن هر گام در راه رسیدن به هدف است.

·        این همان تئوری تبیین یافته در ضرب المثل معروف است:   

قطره قطره جمع گردد

و آنگهی، دریا شود.

·        گام های منفرد افراد منفرد در نهایت به نیل سوبژکت رهایش اجتماعی به مقصد منجر می شوند.

·        همسنگر طبری، ژاله اصفهانی هم همین اندیشه را به طرق مختلف ابلاغ کرده است.

·        طرز تبیین طبری در این مصراع، اما از ؤذفای فلسفی و اخلاقی دیگری برخوردار است:  

4

قدمى هم به رهش مغتنم است
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!

·        طبری برای اثبات ارزش و اهمیت و ضرورت هر گام در راه رهایش اجتماعی دست به استدلال فلسفی می زند:

·        شاید خود طبری متوجه نیست که چه می کند.

·        طبری در این مصراع شعر، فلسفه عمر خیام و خواجه شیراز را درهم می کوبد و بی اعتبار می سازد.

·        حیرت انگیز این است که خود طبری راجع به فلسفه خیام و حافظ، مطالب دیگری نوشته است که ما مورد تأمل و تحلیل قرار داده ایم:

مراجعه کنید به 

سیری در پژوهشی از احسان طبری راجع به خیام و حافظ  

در

تارنمای دایرة المعارف روشنگری

و

در بلاگفای

خرد ـ خود اندیشی ـ هماندیشی ـ خودمختاری

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/41

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/42

5

قدمى هم به رهش مغتنم است
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!

·        نماینده کلاسیک تئوری غنیمت دانی دم، شخص شخیص عمر خیام و ضمنا خواجه شیراز است.

·        طبری در این بیت که نقطه اوج این شعر است، پیروی از تئوری غنیمت دانی دم را ننگ می شمارد و بی رحمانه به تیغ تیز انتقاد علمی و انقلابی و اخلاقی می سپارد.

·        این موضع فلسفی و اخلاقی طبری، موضعی از سر تا  پا  مارکسیستی ـ لنینیستی و ستایش انگیز است.

·        این خدمت طبری فی نفسه غول آسا ست.

·        تا کنون کسی با این رادیکالیته، تئوری ارتجاعی غنیمت دانی دم را نکوبیده بود و یا ما هنوز از آن خبر نداریم. 

·        یاد خروشانش به یاد باد.

·        پیر مظلوم پرولتاریا.

ادامه دارد.