فرهنگ مفاهیم فلسفی (د) دئيسم (ضد ته ئیسم) (۵)

پروفسور دکتر  مارتین فونتیوس

برگردان

 شین میم شین

 

 

مشخصات اصلی دئیسم

ادامه

 

۳

·    با کشف قانون جاذبه، قانونمند بودن سرتاسری کل کاینات به اثبات رسید و قابل شناسائی بودن جهان، که مورد ادعای کارتزیانیسم بود، مورد تأیید قرار گرفت و مفهوم سنتی خدا از ریشه به لرزه در افتاد.

 

(مسئله اساسی فلسفه در عرصه تئ<ری شناخت

را

قابل شناسائی بودن جهان و غیرقابل شناسائی بودن جهان،

تشکیل می دهد.

هر کس منکر قابل شناسائی بودن جهان باشد، جهان بینی اش ایدئآلیستی است

و

هر کس مدعی قابل شناسائی بودن جهان باشد، جهان بینی اش، ماتریالیستی (مارکسیستی -ـ لنینیستی) است.

مترجم )

 

۴

·    ایده خدا مورد تجرید (انتزاع) ریشه ای قرار گرفت و قبل از همه، عمدتا از تصورات آنتروپومورفیکی (انسان وارگی خدا) مبرا شد.

 

۵

·    آنچه از خدا باقی ماند، عبارت بود ازاصل اولیه غیرشخصی در فاصله زمانی و مکانی بعید.

·     معمار جهان که مخلوقش، یعنی جهان، پس از احراز یکباره قوانین، در مدار خود به چرخش می پردازد.

 

۶

·    گذار از این نقطه نظر به ماتریالیسم آسان بود.

·    چون حرکت ماده به وسیله قانون جاذبه، بی نیاز از تلنگر اولیه، قابل توضیح شده بود.

·     اگر چه در واقع به ندرت و فقط از سوی تولاند و دیدرو صورت می گرفت.

 

۷

·    تطهیر عمیقتر تصور خدا، یعنی تعیین جای آن در جهان شناسی، به ایده خدا اعتبار و اطمینان بیشتری بخشید و دئیست ها، آن را نه باختی مذهبی، بلکه بردی تلقی کردند.

·     اگرچه عملا از این طریق، به طرز تعیین کننده ای کلیسازدائی سرعت گرفت.

 

۸

·    از دیدگاه دئیسم، هارمونی و غائیت (فینتایه) «ماشین اعجازآمیز» طبیعت دلیل بر وجود خدا ست.

 

۹

·    در ایده جهان بی عیب و نقص که خدا به پستو رانده می شود، توکل طبقه اجتماعی بالنده ای نهان شده است.

 

۱۰

·    وجود بدبختی ها و شرارت های خدا خواسته در جهان به عنوان وسیله آزمایش بندگان تلقی می شوند تا این خوشبینی بتواند به صورت یک راه نجات لائیک بر تضادهای واقعیت عینی غالب آید.

 

۱۱

·    مسئله اصلی تفکر دئیستی را نه رابطه خدا و جهان، بلکه بررسی انتقادی رابطه عقل و وحی تشکیل می دهد.

 

۱۲

·    این نتیجه نهائی طرح سنسوئالیستی (طرح مبتنی بر حسگرائی) مسئله بود که برای اولین بار امتحان لیاقت معرفتی انسان را به طور کلی، به درجه مسئله اساسی فلسفه اعتلا داد.

 

۱۳

·    اگر کلیه معارف ما در وهله اول به وسیله حواس ما حاصل می آیند، پس مناسب ترین چیزی که در باره وحی می توان گفت، این است که آن تجارب تاریخ بشری را پیشگوئی کرده است.

 

۱۴

·    دئیسم از این آشتی دادن عقل با وحی توسط جان لاک، اهرم متدئولوژیکی تعیین کننده ای را به دست می آورد.

 

۱۵

·    اما همین آشتی میان عقل و وحی، پطر آنت را در انگلستان به نفی وحی و به آته ئیسم سوق داده بود.

 

ادامه دارد.