توضیح مکاتب مهم مربوط به «تئوری شناخت» (42)

نیکولاس مالبرانش (1638 ـ 1715)
فیلسوف و کشیش فرانسوی
منکر تأثیر متقابل کارتزیانی جسم و روح و نماینده دوئالیسم جسم و روح (اوکی ژنالیسم)
او برای تأثیر متقابل جسم و روح منشاء الهی می تراشد.
به پیروی از افلاطون و آگوستین شناخت حقیقت، ادراک و تصور را ناشی از سهیم بودن روح انسانی در ایده های الهی می داند.
اثر اصلی او «تحقیق حقیقت» (1674 ـ 1675) نام دارد.

اپریوریسم (مکتب ماورای تجربی) (1)
(ضد اپوستریوریسم)
پروفسور گونتر کروبر
برگردان شین میم شین

• اپریوریسم به جریان معرفتی ـ نظری ئی اطلاق می شود که به دو اصل زیر باور دارد:

الف

• به وجود اصول معرفتی قبل از وقوع هر تجربه ای

ب

• به امکان شناخت مستقل از تجربه

1

• ماهیت متد اپریوریستی ـ به قول کلاسیک های مارکسیسم ـ عبارت از این است که آن «خواص و مشخصات هر شیئ را با توجه به خود آن شیئی نمی شناسد، بلکه با توجه به مفهوم آن شیئ بکمک استدلال استخراج کند.»
• (کلیات مارکس و انگلس، جلد 20، ص 89)

2

• اپریوریسم در تاریخ فلسفه به انواع مختلف خودنمائی می کند.

3

• تفاوت آنها عبارت از این است که آنها به وجود جنبه های مختلف شناخت و یا روند شناخت قبل از تجربه و مستقل از تجربه باور دارند.

الف
اپریوریسم در فلسفه افلاطون

افلاطون (447 ـ 347 ق. م.)

فیلسوف یونان باستان، از شاگردان سقراط، معلم ارسطو

• فلسفه افلاطون از این نظر اپریوریستی است که آن به یادآوی روح از ایده هائی که قبلا و قبل از هر تجربه ای دیده، باور دارد.

ب
اپریوریسم در تومیسم

• ما با اپریوریسم دیگری در تومیسم برخورد می کنیم:
• تومیسم نظریه ای مبتنی بر حدس و گمان مطرح می سازد که بنا بر آن، معارف بطور اپریوریستی وجود دارند و روح انسانی به نحو معینی در روح الهی سهیم می شود و در نتیجه این سهیم شدن با روح الهی، به نظراتی در باره نظام جهان واقف می گردد که ماورای تجربی اند.

ت
اپریوریسم در فلسفه دکارت، مالبرانش، لایب نیتس
تئوری ایده های مادرزاد

• تئوری ایده های مادرزاد نیز نوعی از اپریوریسم است که بویژه توسط دکارت، مالبرانش و لایب نیتس مطرح می گردد.

1
اپریوریسم در فلسفه دکارت

رنه دکارت (1596 ـ 1650)

فیلسوف، ریاضی دان و عالم علوم طبیعی
از مؤسسین راسیونالیسم مدرن عصر جدید آغازین
تفکر راسیونالیستی او را کارتزیانیسم نیز می نامند.
دکارت به وجود ایده های مادرزاد باور داشت.

• به نظر دکارت به انسان قبل از هر تجربه ای (تقریبا بمثابه مجموعه غرایز معرفتی) مفاهیم معینی مانند وجود، انبساط، مدت، حرکت و اصول بدیهی عطا شده است، که بنا بر شرایط خارجی شناخت مورد استفاده قرار می گیرند و عمل می کنند.

2
اپریوریسم در دئیسم

• در دئیسم انگلیس (ه. فون چربری) غرایز معرفتی اپریوریستی حاکی از حقایق تغییرناپذیر الهی اند و گویا میان آنها و شناخت مشخص انسانی، در اصل رابطه ای آغازین وجود داشته است.

• مراجعه کنید به دئیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

3
اپریوریسم در فلسفه مالبرانش

• مالبرانش از تئوری ایده های مادرزاد تعبیر افلاطونیستی ارائه می دهد:
• او شناخت اجسام مادی را به ایده های متناسب مادرزاد و کردوکار فهم عقلی مستقل از هر تجربه ای مربوط می داند.

4
اپریوریسم در فلسفه لایب نیتس

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس (1646 ـ 1716)
فیلسوف، دانشمند، ریاضی دان، دیپلومات، فیزیکدان، مورخ، سیاستمدار، کتاب شناس و دکتر در حقوق دنیوی و اخروی (کلیسائی)
ایدئالیست عینی
روح یونیورسال زمانه خویش

• لایب نیتس نظریه جان لاک را مبنی بر اینکه فهم یک کودک نوزاد «لوح سفید» است، رد می کند و آن را از موضع اپریوریستی تصحیح می کند.

ادامه دارد