خرد ـ انسان ـ تاریخ (۴۹)

 

ایمانوئل کانت

(۱۷۲۴ـ ۱۸۰۴)

برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان

اثر او تحت عنوان «انتقاد از عقل محض»

 نقطه عطفی در تاریخ فلسفه و آغاز فلسفه مدرن محسوب می شود.

کانت در زمینه های زیر

دورنمای فراگیر نوینی

به روی فلسفه گشوده است:

اتیک

(نقد عقل عملی)

استه تیک

(نقد قوه قضاوت)

مذهبفلسفه

حقوقفلسفه

تاریخفلسفه

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل پنجم

آثار ایمانوئل کانت

تا

 سال  (۱۷۶۸) 

 

بخش دوم

۱

  

کوپرنیک، کپلر، گالیله و نیوتون

·      نیوتون با تداوم بخشیدن به آثار کوپرنیک و کپلر، اساس جهان را بر اساس قوانین علم مکانیک توضح داده بود.   

۲

اسحاق نیوتون

(۱۶۴۲ ـ ۱۷۲۷)

فیزیکدان، ریاضی دان، ستاره شناس، کیمیاگر، فیلسوف و کارمند دولتی

سرگردان میان تئولوژی طبیعی، علوم طبیعی و فلسفه

·      نیوتون اما از استخراج منشاء جهان از همان قوانین علم مکانیک هراس داشته بود.

۳

·      کانت در اثر خود تحت عنوان «طبیعت ـ تاریخ عام و تئوری آسمان» به توضیح تشکیل جهان بر اساس قوانین علم مکانیک کمر برمی بندد.

·      بدین طریق به تکمیل توضیح نیوتون به طرز عقب گشتی می پردازد. 

۴

·      کانت خط مرزی دست نخورده مانده توسط نیوتون میان طبیعت و انگشت خدا (اراده الهی) را به هم می زند و اعلام می دارد که «در شأن فیلسوف نیست که از تلاش در جهت بررسی چیزی مرکب و دور از دسترس قوانین ساده شانه خالی کند و (بسان نیوتون) به اراده بیواسطه الهی قناعت ورزد.»

·      (ایمانوئل کانت، «همانجا»، جلد ۱، ص ۱۶۷)

۵

·      کانت با لحن غیر عادی تند و تیزی این طرز پرهیز مبتنی بر تسلیم را می کوبد:

·      «اگر می توان خود را از پیشداوری بی دلیل قدیمی کهنه ای و حکمت کپک زده ای آزاد ساخت که در زیر معدن مجللی از جهل بی خاصیتی پنهان است،  امیدوارم که بتوان به دلایل خالی از تناقض، ایمان (متقاعدیت) مطمئنی را پی ریزی کرد:

·      مبنی بر اینکه درک منشاء جهان  بر اساس توسعه مکانیکی مبتنی بر قوانین طبیعی عام امکان پذیر است.»

·      (همانجا، ص ۱۶۳) 

۶

·      نیوتون به سؤال مربوط به علت مادی گردش سیارات منظومه شمسی ما در فرم کنونی اش، نتوانسته بود، جواب قانع کننده ای بدهد و به مداخله بیواسطه خدا و هدایت کاینات توسط خدا توسل جسته بود. 

۷

·      کانت، اکنون در اثر خود تحت عنوان  «طبیعت ـ تاریخ عام و تئوری آسمان»، خواهان «کشف سیستماتیکی چیزی است که حلقات عظیم پیدایش هستی را در دامنه کلی بی پایانش به هم پیوند می زند.

۸

·       کانت، اکنون  خواهان استخراج تشکیل خود اجرام جهانی و منشاء حرکت آنها از وضع طبیعی آغازین به مدد قوانین مکانیک می شود.»

·      (همانجا، ص ۳۷)

۹

·      کانت وضعیت آغازین منظومه شمسی را به مثابه ساده ترین وضعیت طبیعی مفروض می دارد که «در پی نیستی می تواند پدید آید.»

·      (همانجا، ص ۸۳)   

۱۰

·      کانت،  پراکندکی عام ذرات ماده را مفروض می گیرد:

·      «من ماده کل جهان را در پراکندگی عامی تصور می کنم که پیامدش کائوس (هرج و مرج) کامل می تواند باشد.»

·      (همانجا، ص ۴۲) 

۱۱

·      در این اوضاع و احوال، مشخصه ماده صرفا تفاوت در چگالی منطبق با فرق عناصر متشکله است که در آن حل شده اند.

۱۲

·      ضمنا باید مؤثریت قوای مادی متضاد را در نظر گرفت:

·      مؤثریت قوه جاذبه و قوه دافعه را

·      (دیالک تیک جذب و دفع را. مترجم) 

۱۳

·      «فرق (اختلاف) در انواع عناصر، موجب تحریک طبیعت و تشکیل کائوس (هرج و مرج، بلبشو، اغتشاش) به بهترین وجه من الوجوه می شود.

·      بدین طریق آرامشی، که می بایستی در برابری عام میان عناصر پراکنده برقرار باشد، به هم می خورد.»

·      (همانجا، ص ۸۳)  

ادامه دارد.