فروغ فرخزاد
(۱۳۱۳ ـ ۱۳۴۵)
(1934 ـ 1966)
(۱۳۱۳ ـ ۱۳۴۵)
(1934 ـ 1966)
عصیان
(۱۳۳۶)
(۱۳۳۶)
ویرایش و تحلیل
از
مسعود بهبودی
از
مسعود بهبودی
۱
تا
۲
تو
را
ما تیره روزان دادگر خوانیم
چهر خود را در حریر مهر پوشاندی
از
بهشتی
ساختی افسانه ای مرموز
نسیه
دادی،
نقد عمر
از
خلق بستاندی
معنی تحت اللفظی:
برای عادل جا زدن خود به مشتی بدبخت،
نقابی از حریر مهر بر چهر کشیدی
نقد عمر مشتی بدبخت
را
گرفتی
و
به ازای آن،
وعده بهشت افسانه ای دادی.
آنچه که در نهایت سادگی تبیین می یابد،
افشای رادیکال و ریشه ای تئولوژی
است.
حریفی ادعا کرده
که
زنان طویله جماران
همه از دم سنت فروغ را تداوم می بخشند.
معلوم نیست که حریف چه برداشتی از شعر و سنت فروغ دارد.
قیاس به نفس
تنها کاری است که اجامر جماران می آموزند.
این
افشاگری انقلابی ـ علمی ـ تجربی ـ منطقی
از
تئولوژی
نه
کار علامه ای ۶۰ ـ ۷۰ ساله،
بلکه
کار دختری ۲۰ ساله است.
زنان و نران طویله جماران
در سنین ۷۰ سالگی
حتی
عرعر بلد نیستند
تا
حواس پرتی پیدا شود
و
پرت و پلای تداوم سنت فروغ توسط این زباله ها
را
نشر دهد.
۲
تا
تو
را
ما تیره روزان دادگر خوانیم
چهر خود را در حریر مهر پوشاندی
از
بهشتی
ساختی افسانه ای مرموز
نسیه
دادی،
نقد عمر
از
خلق بستاندی
فروغ
در این بند از شعر عصیان
چندین دیالک تیک
را
بسط و تعمیم استه تیکی ـ تئوریکی
می دهد
تا
از خدعه تئولوژی پرده بردارد:
الف
تا
تو
را
ما تیره روزان دادگر خوانیم
چهر خود را در حریر مهر پوشاندی
فروغ
از سویی
دیالک تیک ظاهر و ذات
را
به شکل دیالک تیک حریر مهر و چهر بسط و تعمیم می دهد
تا
از ظاهر کریه طبقه حاکمه ـ خدا و ذات بی رحم آن
پرده بردارد:
۱
ترفند طبقه حاکمه ـ خدا
این است
که
برای پنهان نگه داشتن چهر کریه خود
ماسک
بر سر می کشد.
۲
ترفند دیگر طبقه حاکمه ـ خدا
این است
که
برای پنهان نگه داشتن ذات مبتنی بر قهر (خشن، عاری از لطف) خود،
ماسکی
از
حریر مهر
بر سر می کشد.
فروغ
واژه های مهر و چهر
را
به دلیل همقافیه بودن شان به کار می برد،
ولی
ضمنا از عوام فریبی طبقه حاکمه ـ خدا پرده برمی دارد.
ظاهر و ذات طبقه حاکمه ـ خدا
با هم ناسازگار اند.
به قول شیخ شیراز
طبقه حاکمه ـ خدا
صورتی زیبا در زیر رحیر مهر دارد
و
سیرتی کریه
که
مستور می ماند.
این اما به چه معنی است؟
۳
این بدان معنی است
که
طبقه حاکمه ـ خدا
در
قاموس فروغ جوان
هم
بلحاظ ظاهر
و
هم
بلحاظ ذات
ضد ابلیس
است.
ابلیس در قاموس فروغ برعکس طبقه حاکمه ـ خدا
ظاهری زشت و ذاتی زیبا دارد.
طبقه حاکمه ـ خدا
اما
برعکس
ظاهری زیبا (حریر مهر) و ذاتی زشت دارد.
استه تیک پنهان در دیالک تیک «چهر و مهر» ساده ی فروغ،
حاوی و حامل دنیایی از معنا ست.
ب
از
بهشتی
ساختی افسانه ای مرموز
نسیه
دادی،
نقد عمر
از
خلق بستاندی
۱
فروغ
در این بیت شعر
دیالک تیک نقد و نسیه
را
برای افشای کلاهبرداری طبقه حاکمه ـ خدا
بسط و تعمیم می دهد:
طبقه حاکمه ـ خدا
بسان کلاهبرداران
عمر نقد انسان ها را می ستاند
و
به ازای آن،
وعده بهشت نسیه می دهد که افسانه ای بیش نیست.
خصوصیات و خصایلی
که
فروغ
در
طبقه حاکمه ـ خدا
کشف و افشا می کند،
خصوصیات و خصایلی اند که طبقه حاکمه دارد و به ابلیس نسبت داده می شوند.
فروغ جوان
بر این تصور باطل است که ضد طبقه حاکمه ـ خدا، ابلیس است و نه توده ـ خدا.
از
بهشتی
ساختی افسانه ای مرموز
نسیه
دادی،
نقد عمر
از
خلق بستاندی
با این بیت شعر
اما
طرز تفکر خود فروغ جوان نیز زیر علامت سؤال قرار می گیرد.
چون
اگر قرار بر این باشد که بهشت موعود، افسانه ای بیش نباشد،
پس باور به فروغ به روز قیامت و پرسش و پاسخ شخصی طبقه حاکمه ـ خدا
نیز
نباید اصالت و واقعیت داشته باشد.
کلافگی فروغ جوان
که
در ابیات آغازین همین شعر عصیان تبیین می یابد،
احتمالا
به دلیل همین تناقضات فکری فروغ عاصی ۲۰ ساله است.
ادامه دارد.
ویرایش:
پاسخحذفبه قول شیخ شیراز
طبقه حاکمه ـ خدا
صورتی زیبا در زیر حریر مهر دارد
چون
اگر قرار بر این باشد که بهشت موعود، افسانه ای بیش نباشد،
پس باور فروغ به روز قیامت و پرسش و پاسخ شخصی طبقه حاکمه ـ خدا
نیز
نباید اصالت و واقعیت داشته باشد.