از
شین میم شین
فصل دوم
طبیعت، جامعه، انسان
درس ۵۱
مناسبات تولیدی
"تولید مادی، شالوده تکامل اجتماع و علت تعیین کننده این تکامل است"-
این یکی از مهمترین قوانین علم ماتریالیسم تاریخی است
که از درس گذشته به آموختن آن پرداختیم.
ولی برای فراگرفتن دقیق این قانون باید مقوله "شیوه تولید" را نیز همه جانبه بیاموزیم،
زیرا که درست همین شیوه تولید نعمات مادی است که در هر مرحله تاریخی معین، سیمای اجتماعی را مشخص می سازد و علت قاطع تکامل جامعه است.
شیوه تولید، علاوه بر "نیروهای مولده" که در درس گذشته آموختیم،
دارای جهت و جنبه اساسی دیگری هم هست که "مناسبات تولیدی" نام دارد.
۱
توضیح مقوله مناسبات تولیدی-
تولید مادی تنها به نیروهای مولده محدود نمی شود.
تولید نعم مادی در هر مرحله معین تاریخ، تنها دارای یک جنبه نیست،
زیرا که انسان ها بطور مجزا و انفرادی زندگی و تولید نمی کنند؛
بلکه همراه با هم، اجتماعا، در حالی که در جامعه بشری متشکل هستند کار می کنند و به تولید نعم مادی می پردازند.
کار همیشه کار اجتماعی است.
انسان همیشه موجودی اجتماعی است.
فعالیت تولیدی انسان ها همواره در چارچوب اجتماع صورت می گیرد.
اما در جریان کار و در روند تولید، انسان ها ناگزیر با یکدیگر دارای مناسباتی می شوند، بین خود روابط مختلفی برقرارمی کنند.
آدمیان در جریان تولید،
تنها بر محیط مجاور تاثیر نمی گذارند،
تنها با طبیعت روبرو و همجوار، در نبرد یا همزیستی، در کشمکش یا بهره گیری نیستند؛
بلکه برای همان فعالیت مشترک و ادامه زندگی و مبادله متقابل ثمره کار و فعالیت خویش، ناگزیر با یکدیگر در تماس و رابطه در می آیند.
مناسبات بین انسان ها بطور کلی و بسیار گونه گونه و سخت متنوع است، هم مادی است و هم معنوی، هم اقتصادی است و هم سیاسی و اخلاقی و حقوقی و عاطفی و غیره.
اصولا خود جامعه چیزی نیست جز مجموعه ای از مناسبات گوناگون اجتماعی. منتهی مارکسیسم بین مناسبات مادی اجتماعی و مناسبات معنوی یا ایدئولوژیک و روانی جامعه تفاوت قائل می شود.
موضوع بحث ما مناسباتی است که در امر تولید، بین انسان ها بوجود می آید و آن را "مناسبات تولیدی" می نامیم.
مارکس می نویسد:
"انسان ها برای تولید، در رابطه و مناسبات خاصی با یکدیگر وارد می شوند و تنها در چارچوب این روابط و مناسبات اجتماعی است که عمل انسان ها بر روی طبیعت جریان می یابد و تولید انجام می شود.
اگر مقوله "نیروهای مولده" بیانگر رابطه انسان با طبیعت بود،
مقوله "مناسبات تولیدی" مبین رابطه انسان ها با یکدیگراست.
به این نکته توجه کنید که از همان زمان ابتدائی ترین مراحل تولید، از همان بدو تبدیل میمون به انسان که کار و ابزار سازی عامل اساسی آن بود،
انسان ها بین خود دارای مناسبات متقابلی می شوند.
البته این مناسبات در هر مرحله تاریخی متفاوت است.
مثلا مقایسه کنید روابط همکاری بدیهی بین افراد قبایل شکارچی اولیه را به منظور شکار جمعی، با روابط بین برده و برده دار، یا مقایسه کنید مناسبات بین مشتی سرمایه دار بزرگ غارتگر را با انبوه عظیم کارگران رنجبر
و درمقابل آن
مناسبات بین کارگران و دهقانان را در جامعه سوسیالیستی بر اساس همکاری و برابری.
این مثال ها نشانه تغییر مداوم مناسبات تولیدی در طول تاریخ است که بر شالوده رشد نیروهای مولده انجام می گردد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر