خود آموز خود اندیشی (۹۷۵)

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت اول

بخش اول

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۸۰ ـ ۸۳)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

۱

مرا جفا و وفای تو پیش، یکسان است

که هرچه دوست پسندد به جای دوست، نکو ست.

معنی تحت اللفظی:

به نظر من، فرقی بین وفا و جفای تو وجود ندارد.

برای اینکه هر تصمیمی دوست نسبت به دوست بگیرد،

زیبا ست.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

 از ماهیت دوستی پرده برمی دارد.

او جفا و وفای دوست را یکسان تلقی می کند، چون خودمختار مطلق نه عاشق، بلکه معشوق است که سعدی دوست تلقی می کند.

 

دیالک تیک وفا و جفا از دیالک تیک های مهم جوامع برده داری و فئودالی است.

در این دیالک تیکی، مفهوم ظلم ویا بیداد، مورد تحریف قرار می گیرد.

 جفا در این دیالک تیک، به مثابه ضد وفا قلمداد می شود:

بدین طریق

هر برده ای و رعیتی که به ارباب برده دار و فئودال بی وفایی کند،

یعنی به عهده منعقده پای بند نباشد،

ستمگر و ظالم قلمداد می شود و ارباب برده دار و فئودال مظلوم و ستمدیده.

 

این تحریف  مفهوم جفا (ظلم، بیداد، ستم)

منشاء قرآنی دارد:

بشر در عالم الست

حتی

قبل از بسته شدن نطفه اش

با خدا (معبود، برده دار) عهدی بسته شده است.

اگر کسی به این عهد و پیمان با ارباب (خدا) وفا نکند،

به خدا ظلم می کند و ظالم محسوب می شود.

 

سعدی

در این بیت شعر

به جای ارباب، معشوق را قرار می دهد و میان وفا و جفای معشوق و یا دوست کذایی، علامت تساوی می گذارد.

 

محتوای این بیت شعر سعدی این است

که

عاشق فقط به طور مجازی کسی شده است و گر نه همان هیچ است که بوده است.

هیچ نمی تواند در باره خود تصمیم بگیرد، نظری داشته باشد، میان جفا و وفا فرق بگذارد.

 

ادامه دارد.