خرد ـ انسان ـ تاریخ (۳۰)

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر گرهارد بارچ

بخش سوم

 مکان تاریخی فلسفه

فرانسیس بیکن

فرانسیس بیکن

(۱۵۶۱ ـ ۱۶۲۶)

 

قسمت دوم

ادام

۳۲

·    اگرچه مارکس در این سخن راجع به  فرانسیس بیکن، در صدد تدوین قوانین اساسی مربوط به تفسیر بیکن نبود، اما علیرغم آن، این اشاره مختصر و موجر مارکس حاوی قوانین اساسی است.

۳۳

·     مارکس در این ارزیابی اش از بیکن به ۴ نکته (ممان، گشتاور) زیر اشاره کرده است که بنیان ارزیابی فلسفه بیکن را تشکیل می دهند: 

الف

·    تأسیس ماتریالیسم مدرن انگلیس توسط بیکن

ب

·     مطالبه وحدت مستحکم میان فلسفه و علم الاشیاء (علوم طبیعی) و  متد پژوهشی راسیونال توسط بیکن 

پ

·    درک همه جانبه (و نه درک مکانیکی محدود) بیکن از ماده 

ت

·    ناپیگیری تئولوژیکی (فقهی) بیکن 

۳۴

·    این ۴ نکته هم حاوی نقاط قوت فلسفه بیکن اند و هم حاوی حد و مرز (نقاط ضعف) آن اند.  

۳۵

·    ناپیگیری های تئولوژیکی فرانسیس بیکن در این است که او میان طبیعت شناسی و خدا شناسی تفاوت قایل می شود و هر دو نوع شناخت را بر حق می داند و در جوار همدیگر قرار می دهد. 

۳۶

·    اینجا سخن از درکی است که وجه مشترک بیکن و همه فلاسفه ماتریالیست در مرحله توسعه  بورژوایی آغازین جامعه بشری است.

·    این درک بیکن و دیگر فلاسفه ماتریالیست اگرچه از سکوی توسعه کنونی سؤال انگیز و ناپیگیر نمودار می گردد، ولی در ان زمان، پیشرفت بزرگی بوده است. 

۳۷

·    با توجه به وابستگی فلسفه به فقه (تئولوژی) و تحت تابعیت فقه بودن فلسفه در قرون وسطی، اعلام استقلال (خودمختاری) فلسفه توسط فرانسیس بیکن و جدا سازی پیگیرانه و قاطعانه فلسفه از فقه، گام بزرگی به پیش بوده است.

·    گام بزرگی به سوی  قاطعیت آته ئیستی ماتریالیسم بورژوایی فرانسه در قرن ۱۸ بوده است.  

۳۸

·    مارکس در اثرش تحت عنوان «سرمایه» با اشاره به روابط میان فلسفه بیکن و تشکیل کاپیتالیسم در انگلستان در اواخر قرن ۱۵ و اوایل قرن ۱۶ به تکمیل این ارزیابی اش از فلسفه بیکن مبادرت می ورزد. 

۳۹

·    مارکس ادعای بیکن را مبنی بر اینکه «فرم تغییر یافته تولید و تسلط عملی بر طبیعت توسط انسان ها، نتیجه متد فکری تغییریافته است»، توهم بیکن محسوب می دارد.  

·    (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲۳، ص ۴۱۱)

·    (این تصور بیکن از جهان بینی ایدئالیستی او در رابطه با جامعه بشری حکایت دارد:

·    در این تصور بیکن روح مقدم بر ماده تصور می شود:

·    تغییر طرز تفکر به تغییر شرایط زیست می انجامد.

·    اما عکس این قضیه درست است.

·    وجود اجتماعی تعیین کننده شعور اجتماعی است و نه برعکس.

·    همه ماتریالیست های ماقبل مارکس، حتی فویرباخ در رابطه با مسائل جامعه بشری ایدئالیست بوده اند.

·    مترجم)

ادامه دارد.