خرد ـ انسان ـ تاریخ (۳۸)

 

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

 (۱۶۴۶ ـ ۱۷۱۶)

فیلسوف

 دانشمند

ریاضی دان

دیپلومات

 فیزیکدان

 مورخ

 سیاستمدار

 کتاب شناس 

 دکتر در حقوق دنیوی و اخروی (کلیسائی)

ایدئالیست عینی

روح یونیورسال زمانه خویش

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

بخش چهارم

راجع به فلسفه گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

۱

·    لودویگ فویرباخ در اثرش تحت عنوان «تاریخ فلسفه جدید، تبیین، توسعه و نقد فلسفه لایب نیتس»، می نویسد:

الف

·    «پرمحتواترین پدیده در عرصه فلسفه جدید، پس از فلسفه دکارت و اسپینوزا، فلسفه لایب نیتس است.

·    البته صرفنظر از معایب و نواقص فوق العاده حساس آن.

ب

·    توسعه پذیری (قابلیت توسعه) فلسفه لایب نیتس، مشخصه هر آن چیزی است که فلسفه نامیده می شود.

پ

·     فلسفه جان لاک به عنوان مثال، اما قابلیت هیچ توسعه ای را ندارد.

·     نیازی هم به هیچ توسعه ندارد.

·     هر آنچه که جان لاک می خواسته، برای هر کسی که تاریخی از فلسفه جدید را خوانده باشد،  معلوم بوده است.

·     فقط در مورد لایب نیتس چنین نیست.

ت

·     فلسفه جان لاک را عمدتا نمی توان بدفهمید و به طرز سطحی خواند.

·     اما در زمینه فلسفه لایب نیتس قضیه از قراری دیگر است. 

ث

·     فلسفه جان لاک حاوی هاله حسی برای خود است.

·     دانش تجربی جان لاک اندکی از قراری دیگر است.

·     فلسفه لایب نیتس حاوی هاله حسی بر ضد خویش است.

ج

·     این نظر که خورشید در حرکت است، به توسعه و ارائه دلیل نیاز ندارد.

·     (برای اینکه هاله حسی خلایق دال بر حرکت خورشید است.

·     مترجم)

چ

·     اما این نظر که زمین در حرکت است، محتاج به توسعه و ارائه دلیل است.

ح

·     میان جان لاک در این و یا آن تاریخ به همین دلیل فقط تفاوت های صوری می تواند پدید آید.

·     اما نه در مورد لایب نیتس.»

·     (فویرباخ، «مجموعه آثار»، «تاریخ فلسفه جدید، تبیین، توسعه و نقد فلسفه لایب نیتس»، ۱۹۶۹، ص ۳) 

۲

·     این تشخیص فویرباخ در مقدمه لایب نیتس شناسی اش، از مشکل اصلی ئی پرده برمی دارد که هر برخورد با آثار لایب نیتس، بویژه با فلسفه او، به همراه دارد.

۳

·     این مشکل منتج از سه گشتاور (ممان، نکته) زیر است: 

گشتاور اول

۱

·     لایب نیتس اگرچه به معاصران فلسفی و علمی اش و به پیشینیان بلاواسطه اش (دکارت، گاسندی، هوبس، جان لاک، اسپینوزا و علمای علوم طبیعی جدید، پاسکال، هیگن، نیوتون و غیره) وفادار بوده، اما به مراتب بیشتر از آنها و همه جانبه تر از آنها حامل میراث فلسفی از فلسفه یونان، مثلا فلسفه افلاطون، ارسطو، اتمیستیک، اسکولاستیک قرون وسطی، میستیک (عرفان) یهودی وارد تفکر خویش می کند.

۲

·     مشخصه تفکر لایب نیتس این است که او در پیوند خلاق با توسعه فلسفی و علمی اروپا از آنتیک یونان تا تا عصر خود بوده است.

۳

·     در آثار لایب نیتس، وحدت سنت فلسفی و علمی با فلسفه و علم زمان او به ثمربخشی خارق العاده ای منجر می شود. 

۴

·     مشخصه خود ویژه آثار فلسفی و علمی لایب نیتس این است که در تاریخ و علم به ندرت می توان شاهد فشردگی و غلظتی از این دست بود.

۵

·     در این رابطه با لایب نیتس شاید بتوان از ارسطو، هگل، مارکس، انگلس و لنین نام برد.

ادامه دارد.