جهان بینی محمد زهری در آئینه آن و این (121)

محمد زهری
( ۱۳۰۵ ـ ۱۳۷۳)
تحلیلی از
ربابه نون

شهر خالی نیست
گلایه (۱۳۴۵)

·        عنوان این شعر محمد زهری، «شهر خالی نیست» است.

·        عنوان همین شعر فاتحه ای بر جفنگیات اگزیستانسیالیستی محمود کیانوش است.

·        او به همین دلیل هم دچار تناقض گشته و به در و دیوار زده است.

·        بنظر او محمد زهری با این شعر دست به خود فریبی زده است.

·        این شعر نه یکی دو سال پس از کودتا، بلکه 13 سال پس از آن سروده می شود.

·        پس از پیروزی انقلاب سفید و سرکوب شدید و شیادانه ی تشکیلات حزب توده.

1
دست ِ بادی ـ گرچه ـ جام جان تهی کرد از شراب پاک اطمینان
تا سلامت مانده، جام جان، 
باز هم لبریز باید شد

·        معنی تحت اللفظی:

·        اگرچه بادی جام جان را از شراب پاک اطمینان تهی ساخته، ولی تا زمانی که جام سالم است، از نو باید آن را از اطمینان لبریز کرد.

·        حالا نظر ما تأیید می شود:

·        اگر شکست فجیعی اعتماد اعضا به حزب توده را مختل کرده،  تا زمانی که سازمان حزب سلامت مانده، باید اعتماد بدان را احیا کرد.

2

·        اینجا بر خلاف تصور کیانوش، نه از خود فریبی نشانی هست و نه از «تنهائی و بیگانگی هماندیشان» اثری.

·        اینجا برعکس، از خیزش مجدد و آرایش قوا برای ادامه نبرد در شیپور شعر دمیده می شود.

·        ولی نه بسان بقیه.

·        نه با دادن امید واهی، نه با هارت و پورت تهی از تفکر عمیق و انقلابی.

·        بلکه به شیوه خاص محمد زهری.

·        تفاوت محمد زهری با بقیه شعرای توده ای را می توان در این جور جاها بهتر دید.  

3

ابرهای تازه را با ابرهای کهنه باید بست 
بعد باران خواست

·        معنی تحت اللفظی:

·        نسل قدیم ابرها را باید با نسل جدید آنها یکی ساخت و پس از وحدت آندو انتظار بارش از آنها داشت.

·        کدام خود فریبی؟

·        کدام تنهائی و کدام بیگانگی هماندیشان؟

4

·        نظر صریح شاعر تیز اندیش توده این است که باید نسل قدیم حزب توده را با نسل جدید آن پیوند داد تا تجربه و تئوری علمی و انقلابی دره عمیق حفر شده در میان آندو را پر کند و وحدت نظر و عمل حزب را پدید آورد.

·        در آن صورت، فقط در آن صورت است که می توان از حزب انتظار اعجاز داشت.

5

از زمین ـ آنگاه ـ چشم مخملی از سبزه یا آیینه ای از چشمه ساری داشت،
تا توان
 از سینه ی خار بیابان، شیرخشت عافیت دوشید 
از سر ِ دیوار باغی، برگ بیدی چید 
یا گل خطمی، به دامن ریخت

·        معنی تحت اللفظی:

·        پس از پیوند ابرهای کهنه با ابرهای نو و بارش باران، می توان از زمین انتظار داشت که فرش مخملینی از سبزه برویاند و چشمه سار آئینه واری از دامن کوهپایه ای بجوشاند.

·        آنگاه می توان از پستان خار بیابان، شیر خشت تندرستی دوشید، از سر سر دیوار باغی بالا رفت و برگ بیدی چید و دامن از گل ختمی پر ساخت.

4

·        معلوم نیست که محمد زهری اینهمه دانش طبی را از کجا گرد آورده است.

·        از دو حالت قصه خالی نیست:

الف

·        یا حرفه کتابشناسی او  سبب توسعه دانش وسیع او از جمله دانش طبی او گشته

ب

·        و یا تخصص (اخذ دکترا) در رشته ای، زمینه سوبژکتیو لازم برای دخول سهلتر به عرصه رشته های علمی دیگر را به دنبال آورده است.

5
تا توان از سینه ی خار بیابان، شیرخشت عافیت دوشید
از سر ِ دیوار باغی، برگ بیدی چید 
یا گل خطمی، به دامن ریخت

·        همه عناصری که در این بند شعر ایدئالیزه می شوند، مواد داروئی طبی مهمی بوده اند:

·        شیر خشت

·        برگ بید

·        گل ختمی

·        ما به توضیح مختصر خواص داروئی این سه عنصر می پردازیم:

شیرخِشت یا شیرخشک 
گیاهی از جنس گیاهان چوبدار از خانواده گل سرخ

1

از این گیاه برای ازبین بردن زردی در نوزادان استفاده می ‌شود.

2

شیرخشت به عنوان یک ملین خوب، تب ‌بر و ماده خنک‌ کننده

در طب سنتی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3

 ابن ‌سینا  

در کتاب خود تحت عنوان «قانون» 

راجع به شیرخشت می نویسد:

الف

«شیرخشت یا شیرخشک شبنمی است

که در هرات بر درخت بید و گون کتیرا می ‌نشیند.

ب

دارای مزاج معتدل است.

ت

دارای اثر مسهلی و دیگر خواص مشابه ترنجبین،

ولی از آن قوی ‌تر است و خاصیت زداینده دارد.»

 خواص دارویی گل ختمی

1

طبیعت آن معتدل است.

2

ملین و مسهل قوی، خلط آور، ضد سرفه، پیچش شکم، قولنج

3

دانه این گیاه در درمان زخم معده نیز سودمند است

 خاصیت برگ بید

عرق برگ درخت بید ( بید شیرین) همان خاصیت آسپرین را در پیشگیری 

از سكته مغزی و حمله قلبی و رقیق سازی خون دارد

 البته به میزانی ضعیف تر و یك ضد درد است

و بر خلاف آسپرین

 به معده هم آسیب نمی زند.

خواص بيد در درمان خانگي

1

برگ بيد تقويت كننده قلب است.

2

تب بر بوده و سر درد را نيز تسكين مي دهد.

3

 چكاندن جوشانده برگ آن در گوش، گوش را از چرك پاك مي كند.

(شما ولی این استفاده را نکنید.)  

4
از بيد عرقي گرفته مي شود كه مانند گلاب از تقطير برگ آن به دست مي آورند  

سردرد را برطرف مي كند و از تب و نوبه جلوگيري مي نمايد

 و براي باز شدن جگر و درمان يرقان و سختي اسپرز و اختناق رحم نافع است و همچنين پادزهر سم عقرب و سموم دارويي است.

5

نشستن در آب جوشانده برگ و شاخه هاي بيد

جهت از بين بردن فساد چرك

مفيد است.

6

خوابيدن در زير سايه درخت بید

 در روز

براي تقويت قلب و اعصاب سودمند است.

7

ضماد برگ بيد جهت جلوگيري از خونريزي

8

نوشيدن جوشانده برگ بید

جهت معالجه اسهال خوني بسيار سودمند است.

9

صمغي كه از برگ آن بيرون مي آيد،

ضدعفوني كننده و مقوي بينايي است

و به صورت سرمه مي توان آن را به كار برد.

10
عصاره روان سنبله هاي بید

 براي درمان بي خوابي كه نتيجه ضعف اعصاب است

و اختلالات عصبي مفيد

و

سختي ادرار را هم برطرف مي كند.

11

خوردن مقدار كمي از پوست درخت بيد اشتها را باز مي كند

و دستگاه گوارش را تقويت مي نمايد.

12

يكي از مواد دارويي كه از درخت بید گرفته مي شود

براي رماتيسم ، نقرس، گريپ و اسهال خوني موثر است.

ادامه دارد.