علت (2)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

2

علت در تومیسم

مقبره

توماس فون اکوین (1225 ـ 1274)

ایتالیائی الاصل

یکی ازمتنفذ ترین فلاسفه و فقهای (تئولوگ های) تاریخ  

از مهمترین فقهای کلیسای کاتولیک

 از نمایندگان اصلی فلسفه در قرون وسطی متعالی (اسکولاستیک)  

میراث معنوی خارق العاده او هنوز هم در نئوتومیسم و نئواسکولاستیک مؤثر است.

کلیسای کاتولیک روم او را جزو قدیسان تلقی می کند.

1

·        هسته این نظریه ارسطو را تومیسم قرون وسطی از آن خود می کند و نئوتومیسم در حال حاضر آن را نمایندگی می کند.

2

·        البته فلسفه تومیستی متناسب با محتوای ایدئالیستی خود علت مادی و علت مؤثر را تابع علت صوری و علت غائی قلمداد می کند و علت غائی را علت ازلی (علت اولیه یا علت العلل) می داند.

3

·        از دیدگاه تومیسم خدا علت اولیه است، خالق جهان و محرک ازلی آن است.

·        مراجعه کنید به تومیسم، نئوتومیسم، تئولوژی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

3

علت در

اوکی ژنالیسم

(متعلق به ایدئالیستی ـ عینی)

نیکولاس مالبرانش (1638 ـ 1715)

فیلسوف و کشیش فرانسوی

منکر تأثیر متقابل کارتزیانی جسم و روح

 نماینده دوئالیسم جسم و روح (اوکی ژنالیسم)

او برای تأثیر متقابل جسم و روح منشاء الهی می تراشید

به پیروی از افلاطون و آگوستین

شناخت حقیقت، ادراک و تصور را

ناشی از سهیم بودن روح انسانی در ایده های الهی می دانست.

اثر اصلی اش:

 «تحقیق حقیقت» (1674 ـ 1675)    

·        نظریه ایدئالیستی ـ عینی خاصی را اوکی ژنالیسم (مالبرانش و گولینچ) عرضه می کند.

·        اوکی ژنالیسم خدا را علت حقیقی واحد همه حوادث می داند و علل مادی (چیزهای محدود و ملموس که به عنوان علت عمل می کنند) را علل تصادفی و هرازگاهی (اوکی ژنالیستی) تلقی می کند که در آنها اراده الهی خود را نمایان می سازد.

4

علت در

 ایدئالیسم ذهنی 

دیوید هیوم (1711 ـ 1776)

فیلسوف

 اقتصاددان

 تاریخدان

از نمایندگان برجسته روشنگری انگلستان

از اقتصاددان ما قبل اقتصاد کلاسیک

معلم کانت و از دوستان و همفکران آدام اسمیث

1

·        درک ایدئالیستی ـ ذهنیِ ماهیت علت و علیت در خطوط کلی اش توسط هیوم بنیانگذاری می شود.

2

·        به نظر هیوم، علت عبارت است از شیئی که قبل از شیئ دیگر وجود دارد، همسایه دیوار بدیوار شیئ دیگر است و در عین حال با شیئ دیگر چنان پیوند خورده که تصور یکی، تصور دیگری را در خاطر زنده می کند.

3

·        در این نظر هیوم علت بمثابه اوبژکت واقعی دانسته می شود و فقط پیوند میان علت و معلول، یعنی رابطه علی، بطور سوبژکتیویستی بمثابه پیوند تصورات سوبژکتیو قلمداد می شود.

ادامه دارد.