سیری در شعری از اسماعیل خوئی (22)

دیروز ـ امروز ـ فردا

اسماعیل خوئی

 (۱٨ خرداد ۱٣۹۲ ، بیدرکجای آتلانتا)     

سرچشمه :

اخبار روز

تحلیلی از شین میم شین

آینده در تصّورِ ما

 به خویش برمی‌ گردیم:

یعنی

به پیش برمی‌ گردیم.

و اینچنین است

که از اکنون

آیینه ‌واری می ‌تراشیم کژّ و کوژ،

و در گُمای آن،
تصویرِ بی ‌قواره‌ ی آینده را
ـ چون چهره ‌ی همیشه ‌ی اکنون ـ

پیشاپیش

در می ‌نوردیم.

اینگونه است که تاریخ ،

در تصوّرِ ما،

چرخه ‌ای‌ است
که تا همیشه گِرداگِردِ خویش می‌گردد:

و هیچ ‌چیزی

در آن

هیچگاه

هشدارِ بیم یا که نویدِ امید نیست.

این ‌گونه است که تاریخ،

در تصورِ ما،

همیشه اکنون بوده ا‌ست

و تا همیشه، باز، همین اکنون خواهد بود  

و تا چنین است،

می ‌باید از هم ا‌کنون نیز روشن باشد

کآینده

در جهانکِ ما

چون خواهد بود.

پایان

·        این شعر اسماعیل خوئی بی کمترین شک و تردید، بهترین شعری است که ما از ایشان خوانده ایم.

·        درست به همین دلیل به تأمل در آن خطر کرده ایم.

·        تا هم استنباط آغازین خود را به محک تحلیل دیالک تیکی زنیم و هم نتیجه تأملات خود را به محک آن و این.

1

آینده در تصّورِ ما

·        «آینده در تصّورِ ما»، عنوان این شعر زیبا و پرمحتوای اسماعیل خوئی است.

·        خواننده با توجه به همین عنوان شعر می تواند حدس زند که با شعری فلسفی سر و کار دارد، با شعری که تار و پودش به تأمل و تفکر سرشته است و نه با چرندی توخالی و فرمال و بی محتوا در لفافه شعر.

2

آینده در تصّورِ ما

·        خواننده حتی می تواند با توجه به همین عنوان شعر حدس زند که شاعر او را در عوالم شورانگیز تئوری شناخت (تئوری معرفت) سیر خواهد داد.  

·        تئوری شناخت یکی از سه ستون اصلی فلسفه علمی (مارکسیسم ـ لنینیسم) است.

·        مراجعه کنید به تئوری شناخت در تارنمای دایرة المعارف روشنگری   

3

آینده در تصّورِ ما

·        خواننده ضمنا در خواهد یافت که شاعر در این شعر، به مفهوم فلسفی مهم «پیش بینی» می پردازد.

·        پیش بینی در واقع به معنی پیشدانی، شناخت پیشاپیش، دانستن از قبل، غیبگوئی و غیره بکار می رود.

·        البته باید میان پیش بینی علمی و پیشگوئی های غیرعلمی (طالع بینی، فال بینی، علم غیب مذهبی، اوتوپی های اجتماعی و امثالهم) تفاوت قائل شد:

 الف

·        پیشگوئی های غیرعلمی ـ بر خلاف پیش بینی علمی ـ  بر پیوندهای واقعی و قانونمند استوار نمی شوند.

ب

·        پیشگوئی ها غیرعلمی ـ بر خلاف پیش بینی علمی ـ  بر الهام، وحی و تخیل و توهم و غیره مبتنی اند.

 ت

·        پیشگوئی ها غیرعلمی ـ بر خلاف پیش بینی علمی ـ عمدتا به قصد انحراف افکارعمومی (مانی پولاسیون) و گمراه سازی توده ها مورد استفاده قرار می گیرند.

·        مراجعه کنید به پیش بینی، پیش بینی اجتماعی، پیش بینی شناسی   در تارنمای دایرة المعارف روشنگری   

4

آینده در تصّورِ ما

·        خواننده با توجه به واژه «ما» می تواند حتی حدس زند که شاعر آینده را در تصور جمعی، جماعتی و یا حتی جامعه و جهانی تصویر می کند و بدین طریق، می تواند به ماهیت فلسفی این شعر یقین بیشتری کسب کند.

·        چون مقولات کل و عام مقولات فلسفی اند.

·        چون فقط فلسفه است که می تواند در حیطه کل و عام کند و کاو کند.

·        شاعر هم از همان آغاز شعر به خواننده حالی می کند که محتوای شعرش در چارچوب تنگ منافع جزئی و فردی نمی گنجد.

·        زیبائی فوق العاده این شعر اسماعیل خوئی هم همین جا ست.

5

آینده در تصّورِ ما

·        زیبائی درونی ـ مضمونی (محتوائی)  شعر اسماعیل خوئی بالاعم و این شعر ایشان بالاخص در این است که بر خلاف شعرای ساده لوح خودشیفته و خودنمای سرگردان در عوالم فردی خویش، داربست تنگ و محدود جزء و منفرد و خاص را درهم می کوبد، گام بدر می نهد و وارد کهکشان لایتناهی کل و عام می گردد.

·        آینده در این شعر، نه در تصور «من» فردی، شاعر خاصی، جزئی، بلکه در تصور «ما»، در تصور جمعی، جماعتی، جامعه و جهانی، در تصور کلی، در تصور عامی مورد بحث قرار می گیرد.  

·        به عبارت دقیقتر، تصور آینده در این شعر، در دیالک تیک فرد و جامعه، در دیالک تیک من و ما، در دیالک تیک منفرد (خاص) و عام، در دیالک تیک جزء و کل به چالش کشیده می شود.  

6

آینده در تصّورِ ما

·        خواننده سرانجام حدس می زند که با شعری انتقادی سر و کار دارد.

·        با شعری انتقادی ـ اجتماعی سر و کار دارد.

ادامه دارد.