سیری در شعری از فاطمه پیرانوند (1)

فقر گرسنه است
نمی تواند دیوار را معنی کند
نمی تواند به تهران بیاید
سوار اتوبوس شود
آزادی را دور بزند
و انقلاب کند

پایان  

سرچشمه:

صفحه فیسبوک فاطمه پیرانوند  

تحلیلی از گاف سنگزاد

·        ما از آثار و اشعار فاطمه پیرانوند هنوز چیز زیادی نخوانده ایم.

·        این شعر مختصر و موجز اما بسان همه اشعار ایشان تأمل انگیز است و شاید به ترفند تحلیل دیالک تیکی بتوان با محتوای این شعر اندکی آشنا شد و احیانا با جهان بینی شاعر نیز.

1

فقر گرسنه است

·        شاعر در این شعر مفهوم انتزاعی فقر را سوبژکتیویزه (سوبژکت واره) می کند و خصلت فاعلی بدان می بخشد.

·        ایشان در دیگر اشعار خود نیز مفاهیم و مقولات انتزاعی از قبیل انقلاب و جنگ و تفنگ و غیره را فاعلیت بخشیده اند.

·        این طرز تبیین شاعر احتمالا یکی از عناصر اصلی سبک ایشان است.   

·        ولی این طرز تبین، در هر صورت هم قابل بحث است و هم قابل تأمل و تحلیل.

·        به احتمال قوی، دلیل و علت تئوریکی و ایدئولوژیکی معینی در پشت سر این طرز تبیین کمین کرده است.

2

فقر گرسنه است

·        فقر به چه معنی است؟

·        فقر قرینه و جفت دیالک تیکی ثروت است:

·        دیالک تیک فقر و ثروت.

·        اگر ثروت به معنی دارائی بلحاظ مادی و یا فکری ـ فرهنگی است، فقر به معنی تهیدستی بلحاظ مادی و یا فکری ـ فرهنگی است.

·        از دید شاعر، فقر گرسنه است.

·        این اما به چه معنی است؟

3

فقر گرسنه است

·        هم فقر و هم گرسنگی هر دو  مفاهیم مجرد و انتزاعی اند.

·         مفاهیم انتزاعی اما فقط به شرطی تفهیم پذیر می شوند که جامه مشخص بپوشند.

·        به همین دلیل است که کامنتگذاران هر کدام بسته به توان تخیل و فانتزی خود تفسیری از این شعر عرضه کرده اند.

·        واقعیت اما این است که نه فقر، بلکه فقیر است که می تواند گرسنه و یا سیر باشد.

·        اکنون سر و کله این سؤال در ذهن آدمی پیدا می شود که میان فقیر و فقر چه رابطه ای برقرار است؟

4

·        بلحاظ گرامری (دستور زبانی) میان فقر و فقیر رابطه صفت و موصوف برقرار است:

·        فقیر بواسطه صفت فقر توصیف می شود.

·        فقیر کسی است که دچار فقر و تهیدستی است.

·        بلحاظ فلسفی میان فقیر و فقر و یا دارا و دارائی رابطه مالک و مملوک و یا مالک و ملک برقرار است.

·        شاید بتوان با تخفیفاتی، دیالک تیک مالک و مملوک، دیالک تیک مالک و ملک، دیالک تیک فقیر و فقر و یا دیالک تیک دارا و دارائی را بسط و تعمیم دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت تلقی کرد.

5

فقر گرسنه است.

·        در این صورت می توان گفت که شاعر دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت را به سلیقه خاص خود تخریب کرده است.

·        چرا به سلیقه خاص خود؟

·        برای اینکه شاعر  ـ شاید بی شباهت به مخربین ریز و درشت دیگر ـ رابطه دیالک تیکی سوبژکت و اوبژکت (فقیر و فقر)  را نخست پاره کرده است.

·        بعد سوبژکت (فقیر) را دور انداخته است و اوبژکت (فقر) را به مقام سوبژکت (فقیر) ارتقا داده است.

·        ببرکت همین تخریب دیالک تیک عینی است که فقر «کسی» شده و احساس گرسنگی کرده و یا بدان نسبت داده شده است.         

6

 فقر گرسنه است

نمی تواند دیوار را معنی کند

·        مفهوم «معنی کردن دیوار» را مدیون فروغ فرخزاد هستیم.

·        یادش به یاد باد، سرخگل دیر به بار آمده و زود از پا درآمده!  

·        فقر انتزاعی شاعر اما بر خلاف نهال فروغ قد نکشیده، رشد کمی و کیفی نکرده تا بتواند از عهده تعریف (معنی کردن)  دیوار برآید.

·        اوپتیمیسم (خوش بینی)  و امید فروغ در این شعر شاعر با پسیمیسم و یأس شاعر جایگزین شده است.

·        سوبژکت واره شاعر نه تنها نمی تواند رفع گرسنگی کند، بلکه بمراتب بدتر، به دلیل گرسنگی، مغزش از کار می افتد و از عهده ی تعریف اشیای پیرامون خود حتی بر نمی آید.

7

 نمی تواند به تهران بیاید
سوار اتوبوس شود
آزادی را دور بزند
و انقلاب کند

·        فقر سوبژکت واره شاعر نه تنها گرسنه است، نه تنها به سبب گرسنگی مادی و معنوی، فکری و فرهنگی از تعریف دیوار (انقیاد و قلدری و زور و ستم در فرم های گوناگون آن) عاجز است، بلکه علاوه بر آن و به دلیل آن قادر به حرکت حتی نیست:

·        نمی تواند به تهران بیاید، سوار اوتوبوس شود، به میدان شیاد برود، برج آزادی را دور بزند، یعنی از آزادی های دموکراتیک فت و فراوان بهره برگیرد و انقلاب کند.

8

·        مسئله اما اینجا ست که فقر محض هرگز انقلاب نکرده است.

·        اگرچه خون لازم برای هر انقلاب اجتماعی از اندام توده های فقیر تأمین می شود، ولی برای پیروزی هر انقلاب اجتماعی ثروت انسانی، مادی، روحی، روانی، فکری و فرهنگی عظیمی سرمایه گذاری شده و می شود.

·        در کشور شاعر، هنوز هم که هنوز است، بخش اعظم مردم معنی انقلاب را نمی دانند و چه بسا انگلاب فئودالی ـ فوندامنتالیستی را با انقلاب اجتماعی عوضی می گیرند.  

·        به همین دلیل است که یکی از کامنتگذاران می نویسد:

9

اما در كشور ما فرق ميكنه

ما به علت سيرى انقلاب كرديم

·        واقعیت اما این است که در ایران نه انقلاب، بلکه ضد انقلاب، ضد انقلاب بورژوائی سفید پیروز شده است.

·        به همان سان که پس از انقلاب فرانسه، ضد انقلاب پیروز شده بود و حدود سی سال زمام امور را دوباره بدست گرفته بود.

·        به این پدیده رستاوراسیون می گویند:

·        رستاوراسیون یعنی احیای مناسبات ماقبل انقلاب.

·        در ایران هم فئودالسم و روحانیت تحت لفافه انقلاب اسلامی، به رستاوراسیون دست زده اند و مناسبات ماقبل انقلاب سفید را تا آنجا که توانسته اند، دوباره احیا کرده اند.   

·        یکی از دلایل پیروزی ارتجاع سیاه فئودالی ـ فوندامنتالیستی هم فقر فکری و فرهنگی بوده است که خود حدیث درازی است.

پایان