باب اول
در عدل و تدبیر و رأی
حکایت نوزدهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۴۷ ـ ۴۸)
بخش دوم
۱
عدو را به جای خسک، زر بریز
که احسان کند، کند، دندان تیز
معنی تحت اللفظی:
به جای ریختن خار و خس بر سر دشمن، زر بر سرش بریز.
برای اینکه احسان دندان تیز را کند می کند.
سعدی
در این بیت شعر،
مفهوم «نعمت» را از صراحت بیشتری می گذراند:
نعمت به معنی چشم پوشی بر ارز داخلی است.
نعمت به معنی زر دادن به دشمن است.
نعمت در واقع به معنی رشوت است، برای جلوگیری از جنگ.
سعدی
در این بیت شعر،
دیالک تیک جنگ و صلح را به شکل دیالک تیک خس و زر بسط و تعمیم می دهد و تصمیمگیری در باره جنگ (خس) و صلح (زر) را وابسته به تناسب قوا می داند.
اگر تناسب نیروها به نفع تو بود،
باید دشمن را به پذیرش شرایط خویش واداری (تدبیر) و اگر کار به تدبیر بر نیاید، لشکرکشی کنی (خس بر سرش بریزی).
اگر تناسب قوا
به نفع دشمن بود،
باید با دادن «نعمت» (رشوت) در فتنه را ببندی.
مفهوم «نعمت»، یک مفهوم انتزاعی است و لذا فقط پس از پوشاندن جامه مشخص قابل بحث خواهد بود.
آنگاه بیت شعری که ظاهرا معقول می نماید، ماهیت خردستیز خود را نشان خواهد داد.
اگرهوشی مین و مائو به رهنمود سعدی گوش می دادند،
ویتنام و چین هنوز هم جزو مستعمرات فرانسه، انگلیس، ژاپن و یا آمریکا بودند.
همه پادشاهان ممالک محروسه ایران
به همین رهنمود سعدی جامه عمل پوشانده اند و در مقابل سپاه تیمور و چنگیز و غیره با دادن «نعمت» در فتنه را بسته اند و ثمرات زهرآگینش را هنوز هم می چینیم و خواهیم چید.
در فرهنگ لغات سعدی کلمه «مقاومت» یافت نمی شود.
علت عینی این موضعگیری ارتجاعی
وابستگی طبقاتی ـ فئودالی سعدی است
و
علت ذهنی و معرفتی آن
باور به جزم «مشیت الهی» است.
سعدی
اولا
معیار عینی و اصولی برای رفتار انسانی ندارد.
ثانیا
چیزها، پدیده ها و سیستم ها (انسانها) را سیاه و سفید می بیند:
اگر قویتری، بزن و بگیر و اگر ضعیفتری، بده و تسلیم شو.
از همین رو ست که خطاب به بوبکر سعد می گوید:
بگیر، ای جهانی به روی تو شاد
جهانی، که شادی به روی تو باد!
توئی سایه لطف حق بر زمین
پیمبر صفت، رحمة العالمین
معنی تحت اللفظی:
تو ظل اللهی
تو مثل رسول اکرم، رحمت هر دو جهانی
جهانی به روی تو شاد است.
پس جهان را تسخیر کن
تا
جهان
به روی تو شاد گردد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر