فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) اسپینوزیسم (۴)

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر مانفرد  اشتارکه

برگردان

شین میم شین

 

 

۴۴

·      اگر اسپینوزا در آموزش جوهر عام خود می توانست عناصر دیالک تیک را عرضه کند، آنگاه برای او امکان طرح واقعا دیالک تیکی مسئله جبر و اختیار (تله ئولوژی و علیت) با آموزه عمل مطلقا خود مختار جوهر فراهم می آمد.

 

۴۵

·      جوهر از دید اسپینوزا، خود علت خویش به مثابه معلول است، یعنی وحدت علت و معلول است و وحدت آماج و وجود است.

 

۴۶

·      سمت و سوی حرکت جوهر نه تصادفی است و نه تعیین شده به اراده الهی، بلکه بنا بر  ضرورت ذاتی خویش است.

 

۴۷

·      اسپینوزا از ضرورت مختار سخن بر لب دارد:

 

الف

·      آزاد (مختار) به نظر او چیزی است که به نیروی ضرورت طبیعت خویش وجود دارد و تنها خودش تعیین کننده عمل خویش است.

 

ب

·      ضرور (مجبور)، اما بر عکس، چیزی است که شیوه وجود و تأثیرگذاری محتوم و معینش به وسیله چیز دیگری تعیین می شود.

پ

·      برای اینکه چیزهای منفرد (فرم های هستی) همیشه نه به وسیله خود، بلکه به وسیله غیر تعیین می شوند.

·      از این رو، طبیعتا ضرور و تعین مند هستند.

 

۴۸

·      اسپینوزا کل طبیعت را کاملا تعین مند تلقی می کند، یعنی آن را سرتاپا تحت سلطه قانون علیت می داند.

 

۴۹

·      اسپینوزا پیگیرترین مخالف طبیعت نگری هدفگرا (تله ئولوژیکی) است.

 

۵۰

·      توضیح پدیده های طبیعی بر پایه علل طبیعی، او را به سرسخت ترین دشمن تئولوژی (فقه) مبدل می سازد.

 

·      مراجعه کنید به تله ئولوژی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

 

۵۱

·      به نظر او استفاده از علل غیرطبیعی برای توضیح طبیعت به معنی «پناه بردن به اراده الهی است، که جولانگاه جهل و نادانی است.»

 

۵۲

·      تأثیر فلسفه اسپینوزا در قرن هجدهم میلادی غول آسا بود و در عظمت آن نمی توان مبالغه کرد.  

 

۵۳

·      اگرچه ااشرافیت فئودالی ـ روحانی، قبل از پیروزی انقلاب فرانسه، طرفداری از اسپینوزا را دراروپا به معنی طرفداری از آته ئیسم و ماتریالیسم می نامید و تکفیر می کرد، با این حال سد کردن اشاعه و رواج فلسفه اسپینوزا دیگر آسان نبود.

 

۵۴

·      این نکته را می توان از تعداد بیشمار ردیه ها که علیه آن نوشته شده، دریافت.

 

۵۵

·      فلسفه اسپینوزا، به ویژه عناصر ماتریالیستی و آته ئیستی آن، انتقاد پیگیر آن از مذهب و تئولوژی، منبع تفکر جهان بینانه مترقی بیشمار دیگر بوده است.

 

۵۶

·      فلسفه اسپینوزا تحت عنوان اسپینوزیسم، گشتاور مهمی در جنبش رهائی فکری جوی کلیه نیروهای ضد فئودالی در دوره تدارک انقلاب بورژوائی کلاسیک، یعنی روشنگری بود که تحت رهبری بورژوازی انقلابی آغازین صورت می گرفت.

 

۵۷

·      روشنگری فرانسه و قبل از همه روشنگری آلمان از اسپینوزا الهام گرفته اند.

 

۵۸

·       ادبیات و فلسفه کلاسیک بورژوائی آلمان نیز در تداوم بخشیدن به سنت روشنگری از فلسفه اسپینوزا الهام گرفته است.

 

۵۹

·      روشنگری فرانسه و قبل از همه، ماتریالیست های فرانسه، فلسفه اسپینوزا را از پوسته ایدئالیستی ـ تئولوژیکی اش آزاد می سازند، هسته ماتریالیستی و آته ئیستی آموزه جوهر او را آشکار می سازند و انتقاد رساله تئولوژیکی ـ سیاسی او از انجیل را ادامه می دهند.

 

۶۰

·      در آلمان که ارتجاع ایدئولوژیکی فئودالی ـ روحانی، اسپینوزا را «پادشاه آته ئیست ها» و آموزش او را «تنفر انگیز» می نامید و او را «مولود جهنم» لقب می داد، آموزه او بسرعت سرسام آوری رواج یافت.

 

 ادامه دارد.