فرهنگ مفاهیم فلسفی (پ) پوزیتیویسم و نئوپوزیتیویسم (۱۰)

  

 پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر گئورگ کلاوس

برگردان

شین میم شین

 

۱۰۸

·    کارناپ کوشید تا بر مبنای «مواد تجربی»  یک سیستم تشکیل مفاهیم به این معنا را به وجود آورد و آن را ساختمان منطقی جهان نامید.

 

۱۰۹

·    او در ضمن مدعی بود که کلیه روابط را می توان ناشی از تشابهات موجود میان «روانگذشت های بنیادی» (تجارب شخصی ساده) دانست و «یادآوری تشابه» رابطه اساسی را تشکیل می دهد.

 

۱۱۰

·    آماج او از این کار نشان دادن این امر بود که در این سیستم، جائی برای واقعیت عینی مستقل از شعور وجود ندارد و لذا صحبت کردن از چنین واقعیتی «بی معنا» خواهد بود.

 

۱۱۱

·    «تجارب شخصی ساده» با جملات ساده به شکل «اکنون اینجا چنین است و چنان است!» مطابقت دارند.

 

۱۱۲

·    بخش اساسی آنها را کلمات اشاره تشکیل می دهند.

 

۱۱۳

·    «تجارب شخصی ساده» تنها در صورت پیروی از این رهنمودها قابل فهم خواهند بود:

 

الف

·    «حقیقت» یک همچو جمله ساده ای، در عین حال، وابسته به فهم آن است.

 

(این به معنی انکار عینیت حقیقت است.

مترجم)

 

ب

·    «حقیقت» جملات عام، فونکسیونی از «حقیقت» جملات ساده ای است که زیرجمله این جمله عام محسوب می شوند.       

(منشاء حقیقت جملات عام

بدین طریق

نه

واقعیت عینی

بلکه حملات ساده جا دزه می شود.

این چیزی جز سوبژکتیویسم و ایدئالیسم ذهنی نیست.

مترجم)

 

۱۱۴

·    به لحاظ منطقی چنین «جمله ساده» ای یک جمله مفرد است که نه حاوی جملات دیگر است و نه حاوی مفاهیمی از قبیل «همه» و یا «چندین» به مثابه اجزای خود.

 

۱۱۵

·    «جملات ساده» اما به سبب داشتن کلمات «اکنون» و «اینجا» فاقد ارزش ماندگار اند و تنها برای کسانی می توانند قابل فهم باشند که در لحظه ادای آن جملات، در کنار گوینده قرار داشته باشند.

 

۱۱۶

·    حتی جمله «شخص ایکس در زمان معینی و در مکان معینی این و یا آن را ادراک کرده است!» جمله ساده محسوب می شود.

 

۱۱۷

·    پس «جمله ساده» در واقع قادر به اثبات معنی جملات و کلمات نیست.

 

۱۱۸

·    نئوپوزیتیویست ها نیز نمی توانستند خود را از شر این نتیجه منطقی خلاص سازند و لذا سعی کردند به جای «جمله ساده»،  جمله پروتوکلی بگذارند که می بایستی به همان فرم فوق الذکر باشد.

 

۱۱۹

·    تصدیق هر حکم عام علوم می بایستی از طریق استخراج منطقی «جملات پروتوکلی» از آن، صورت گیرد که بعدا به نوبه خود باید با تجارب شخصی بیواسطه مورد مقایسه قرار گیرند. 

 

۱۲۰

·    «جملات پروتوکلی» بایستی نشاندهنده مضامین تجربی بیواسطه باشند.

·    اما نباید حاوی جملاتی باشند که نتیجه حلاجی تئوریکی ادراکات اند.

 

۱۲۱

·    درباره چگونگی جملات در مطابقت با این قیود و شروط، اختلاف نظر زیادی میان نئوپوزیتیویست ها وجود دارد.

 

۱۲۲

·    از آنجا که «جملات پروتوکلی» می بایستی شالوده کلیه علومی را تشکیل دهند که بقیه بر آن استوار خواهند شد، نئوپوزیتیویست ها ـ بنا بر موضعگیری فکری خود ـ مجبور بودند که متد دقیقی برای تشکیل چنین جملاتی عرضه کنند.

 

۱۲۳

·    طبیعی است که همه تلاش ها در این راستا می بایستی ناکام بمانند.

 

۱۲۴

·    نئوپوزیتیویست ها می بایستی (بازهم برای حفظ علمیت ظاهری تئوری خود) «جملات پروتوکلی» را (نئوپوزیتیویست ها برای جملات پروتوکلی، اعتبار عام قائل شده بودند) از آخرین مبانی علمی تهی سازند.

 

۱۲۵

·    در واقع هر جمله، به انضمام هر «جمله پروتوکلی»، (آگاهانه و یا نا آگاهانه) ـ کم و بیش ـ حاوی حلاجی تئوریکی پیوندی است که انعکاس می یابد.   

 

۱۲۶

·    «جملات پروتوکلی» ـ در تحلیل نهائی ـ به معنای  نئوپوزیتیویستی شان، اصلا وجود ندارند.

 

۱۲۷

اوتو نویرات

(۱۸۸۲ ـ ۱۹۴۵)

فیلسوف و اقتصاددان و از سران نئوپوزیتیویسم

 

·    نویرات در تلاش برای نجات از تضادهای جدی با واقعیت، پیشنهاد کرد که به طور ساده، جملات مشخص معینی به عنوان «جملات پروتوکلی»، یعنی به عنوان نقطه پایانی تقلیل منطقی مقرر شوند.

 

۱۲۸

·    اما اینکه کدام نقطه پایانی باید مقرر شود، می بایستی به عهده دانشمند مربوطه محول شود و علاوه بر این هر موقع قابل تصحیح باشد.

 

·    مراجعه کنید به احکام پروتوکلی

 

۱۲۹

·    تلاش برای نجات از تضادهای ایدئالیستی ـ ذهنی با واقعیت عینی به غلطیدن هرچه عمیقتر در منجلاب سوبژکتیویسم منجرشد و علاوه بر آن تضادهای جدیدی را نیز پدید آورد.

 

۱۳۰

·    چون آنگاه این سؤال مطرح می شد که چنین «جمله پروتوکلی» به طور سوبژکتیو مقرر شده، اگر با تئوری علمی ئی که صحتش را پراتیک اثبات کرده است، در تضاد قرار گیرد، چه باید کرد؟

 

۱۳۱

·    اگر کسی در مقابل این تئوری مقاومت به خرج دهد، وارد تضاد جدیدی با واقعیت عینی خواهد شد وضمنا آن آخرین بقایای علمیت ظاهری خود را از دست خواهد داد.

 

۱۳۲

·    اگر کسی به «جملات پروتوکلی» پشت پا بزند، این بدان معنی خواهد بود که «جملات پروتوکلی» مبانی علوم را تشکیل نمی دهند، بلکه برعکس، حاکی از آن خواهد بود که علوم مبتنی بر واقعیت عینی اند، که مبانی «جملات پروتوکلی» محسوب می شوند.

 

۱۳۳

·    ولی این به معنی پشت پا زدن بر نئوپوزیتیویسم و رهسپار شدن بسوی ماتریالیسم خواهد بود.   

 

ادامه دارد.