دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (478)

 مکانیسیسم

فصل بیستم

توسعه علوم طبیعی و فلسفه بورژوائی واپسین:

فیزیک، بیولوژی، روانشناسی

جان ارپن بک

اولریش روزه برگ

برگردان

شین میم شین

پیشکش به 

سرهنگ سیف الله غیاثوند

(۱۳۲۰ ـ ۱۳۶۷) 

بخش سوم

بیولوژی (زیست شناسی) 

ادامه  

16

·        این درد زایمان که به زایش ماتریالیسم دیالک تیکی منجر می شود، در مسئله بیولوژیکی ـ فلسفی زیر بویژه آشکار می گردد که از قرن 17 در نهایت حدت مطرح شده و توسعه علم بیولوژی را به طرز چشمگیری تحت تأثیر قرار داده و ضمنا دربرگیرنده ی همه مسئله گزاری ها (طرح مسائل) است:

  تضاد مکانیسیسم با ویتایلسم در زمینه ی توضیح حیات

17

·        انشعاب فلسفه بورژوائی به دو جریان اصلی پوزیتیویسم و فلسفه حیات، به انضمام وساطت ها و تأثیرات متقابل، مکمل علمی ـ منفردش را (مکمل مبتنی بر علوم منفرد را) و (اغلب بطرز فلسفی اثبات شده اش را) درست در همین تضاد مکانیسیسم  با ویتالیسم داشته است.   

18

·        اینجا سه مسئله زیر مورد بحث قرار گرفته اند.

·        سه مسئله زیر که بطرز تیزی از یکدیگر متمایز نشده اند:  

مسئله اول

·        مسئله اول عبارت از این بود که حیات چیست و چگونه از عرصه غیر آلی (غیر ارگانیک، معدنی) متمایز می شود و چه روابطی میان عرصه آلی و عرصه معدنی وجود دارد؟     

مسئله دوم

·        مسئله دوم عبارت از این بود که حیات چگونه تشکیل شده است و از قرن 18 این مسئله با قوت بیشتری مطرح شد که فرم های مختلف حیات (نبات، جانور، انسان)  چگونه توسعه می یابند؟ 

مسئله سوم

·        مسئله سوم عبارت از این بود که روان و شعور (روح، ضمیر) انسانی چگونه تشکیل شده است و چه پیوندی میان جسم و روح و روان وجود دارد؟

·        یعنی مسئله جسم و روح و روان از چه قرار است؟  

19

·        مسئله سوم را در بخش بعدی مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.   

20

·        مسئله اول و مسئله دوم در همین بخش مورد بحث و بررسی قرار می گیرند:

مسئله اول

·        مسئله اول با مسئله علیت ـ غائیت (هدفمندیت)، پیوند علمی ـ تاریخی تنگاتنگ دارد.

1

·        اعتبار پیوند های «علی» (علت و معلولی) مستحکم در فیزیک و شیمی ـ بر خلاف پیوند های تله ئولوژی (غائی)  کذائی ـ اغلب به عنوان معیار مرزبندی (تمییز) بیولوژی از فیزیک و شیمی مورد استفاده قرار می گیرند.

·        طرفداران مکانیسیسم از «معیار دقیقیت» بیولوژی را پیشبرد می بخشند.            

   

2

·        مسئله اول و مسئله دوم، ماهیتا با مسئله تقلیلگرائی (ردوکسیونیسم) در پیوند اند.  

3

·        مسئله این است که آیا می توان با تقلیل چیزها، پدیده ها، سیستم ها و روندهای بیولوژیکی به درجه چیزها، پدیده ها، سیستم ها و روندهای فیزیکی و شیمیائی، مراحل توسعه عالی تر بیولوژیکی را تا درجه مراحل توسعه نازل تر تقلیل و تنزل داد؟

4

رنه دکارت (1596 ـ 1650)  

فیلسوف، ریاضی دان و عالم علوم طبیعی

از مؤسسین راسیونالیسم مدرن عصر جدید آغازین

تفکر راسیونالیستی او را کارتزیانیسم نیز می نامند.

دکارت به وجود ایده های مادرزاد باور داشت.

·        اولین مخالف سرسخت موضع ارسطوئی و چه بسا ویتالیستی و مؤسس درک سختگیر مکانیسیستی حیات، رنه دکارت بود.

5

·        نگرش مکانیسیستی همراه با دستاورد های فیزیکی و متدئولوژیکی، ممان (گشتاور) تعیین کننده ی پیشرفت علمی در قرن 17 را تشکیل می دهد و به کشفیات بیولوژیکی بسیار مهم منجر می شود.    

6

·        با اوجگیری نظرات مکانیسیستی ـ فیزیکی، قطب مخالف مکانیسیسم، یعنی ویتالیسم که اشتال نمایندگی می کرد، نتوانست دوام آورد و پایدار بماند.

 

ادامه دارد.