سیری در جهان «بینی» بیژن جزنی (7)

بیژن جزنی (1316 ـ 1354)
تحلیل واره ای از یدالله سلطان پور

خاوری
او اولین کسی بود که با دفاعیات من برای ارائه به دادگاه نظامی آشنا شد. خوشحال و راضی بود و در عین حال نگران از نتیجه دادگاه.
در اینجا برای اولین بار است که می ­نویسم که متن دفاعیات من را جزنی به خارج از زندان رسانید.
ما همکاری­ های سیاسی دیگری هم داشتیم.
ما ضمن حفظ روابطی دوستانه سعی داشتیم که هر یک دیگری را به مواضع مورد اعتقاد خود برساند، امری که شدیدا به آموزش تجربه­ های به ویزه سال­های اخیر نیازمند بود.

1

 او اولین کسی بود که با دفاعیات من برای ارائه به دادگاه نظامی آشنا شد.  

·        کشف دلیل اینکه چرا بیژن جزنی اولین کسی بوده که با دفاعیات خاوری آشنا شده، کار آسانی نیست.

·        کسی که به قول خود خاوری، کسب و کاری جز تخریب پیگیر اعتبار حزب توده نداشته، ولی به هر دلیلی روابط حسنه با حکمتجو و خاوری داشته، اولین کسی است که با دفاعیات خاوری آشنا شده است.

2

·        دفاعیات خاوری را سایت « نوید نو» اخیرا منتشر کرده است.

·        این دفاعیات ـ اگر بخت یار باشد ـ باید مورد تحلیل قرار گیرد.

·        شاید در روند تحلیل آن بتوان دلیلی برای این مسئله هم کشف کرد.

3

 خوشحال و راضی بود و در عین حال نگران از نتیجه دادگاه.

·        اکنون ـ احتمالا بطور ناخود آگاه ـ دیالک تیک رئالیستی ـ پسیکولوژیکی عجیبی  وارد گزارش خاوری می شود:

·        جزنی ضمن اینکه نگران نتیجه دادگاه خاوری است، یعنی احتمال اعدام او را می دهد، راضی و خوشحال است.

·        چون دادستانی برای خاوری پیشاپیش، تقاضای حکم اعدام داده  بود و تنها شرط نجات از مرگ، کوتاه آمدن خاوری در دادگاه بوده است.

·        اما با نظری سرسری و گذرا به دفاعیات خاوری، معلوم می شود که او نه اهل سازش و تسلیم، بلکه اهل مقاومت و مبارزه بوده است.

·        شاید دلیل رضایت و خوشحالی و نگرانی جزنی، همان دلیل رضایت و خوشحالی و نگرانی خواجه شیراز از اعدام منصور حلاج باشد.

·        چون خواجه که کسب و کاری جز تخریب شبانه روزی اعتبار عرفان نداشته، بیتی ماندگار در مدح منصور معدوم سرهم بندی می کند:

گفت:
«آن یار، کز او گشت سر دار، بلند
جرمش این بود که اسرار هویدار می کرد.»

4
خوشحال و راضی بود و در عین حال نگران از نتیجه دادگاه.

·        باز هم اما این سؤال سابق پیش می آید که خاوری به روندهای روانی جزنی چگونه پی برده است؟

·        بنی بشر ایرانی هیچ هنری هم نداشته باشد، از هنر تظاهر و تزویر و ریا بی نصیب و بی بهره نیست.

·        خاوری به چه ترفندی پی برده که جزنی «نگران جان او ست» ولی نیندیشیده که چگونه کسی می تواند راضی و خوشحال از دفاعیات کسی باشد و ضمنا نگران نتیجه دادگاه او باشد؟

·        ما که علم غیب نداریم تا بگوییم که جزنی از این واکنش، نیت دیگری در دل داشته است.

5

·        فدائیان و مجاهدان اسلام و خلق و هر چه دل تان بخواهد، همه چیز داشته اند و دارند، ولی از یک چیز کمترین خبری نداشته اند و ندارند و آن هومانیسم است.

·        کسب و کار صمد بهرنگی و اشرف دهقانی و بهروز دهقانی پارتیزانیزه کردن کودکان شیرخوارگاه ها، کودکستان ها و دبستان ها بوده است.

·        کدام هومانیستی کودکان مردم را گول می زند و دار و ندار روحی و روانی آنها را به آتش می کشد؟

·        بروایتی فونکسیون پخش اعلامیه های اولین هسته های فدائیان خلق در تهران به عهده کودکان معصوم گذاشته می شود، که ضمنا به تور ساواک می افتند و خانه های تیمی حضرات هم لو می رود.

·        مجاهدین حتی دهها سال قبل از ظهور بن لادن و پیروان، کودکان مردم را به بمب رونده تبدیل می کنند و به دست بوسی امام جمعه های بخت برگشته می فرستند تا ضمن تکه پاره شدن، آخوندی را به بهشت برین بفرستند.

·        خمینی کودکان مردم را رهبر می نامد و مین بدست به زیر تانک ها می فرستد و الله اکبر بر لب به گذر از مین زار های مرگبار تشویق می کند.

·        چگونه و چرا باید چنین کسانی از نتیجه دادگاه سران حزب توده دلاشفته و نگران شوند؟

·        کس چه می داند.

 6
در اینجا برای اولین بار است که می ­نویسم
که متن دفاعیات من را جزنی به خارج از زندان رسانید.

·        اکنون این سؤال مطرح می شود که چرا باید رهبر فدائیان «خلق» کذائی که کسب و کاری جز توده ستیزی و حزب توده ستیزی ندارند و محتوای اصلی اعلامیه های شان پس از ترور هر پاسبان و ژاندارمی «مرگ بر حزب توده خائن» بوده، دفاعیات یکی از سران آن را به خارج از زندان رساند؟

·        خاوری ظاهرا شرایط زمانی مورد نظر را به ترفندی از حافظه خویش تارانده است.

·        چون تشکیلات تهران حزب توده تحت رهبری عباس شهریاری مأمور و معذور، ضرباتی بر چریک های فدائی خلق هم وارد کرده بود و بعد بوسیله آنها به سزای اعمال خود می رسد.

·        ضمنا هواداران چریک ها هم از آن به بعد، پس از بازداشت، هواداران حزب توده را لو می دهند تا هم عوضش را در آورند و هم از عذاب شکنجه ساواک نفسی تازه کنند. 

·        چرا باید جزنی در این شرایط، دفاعیات یکی از اعضای بالا رتبه حزب توده را به خارج از زندان منتقل کند؟

·        ضمنا خاوری چگونه مطمئن شده که دفاعیات او به خارج از زندان منتقل شده است؟

7
ما همکاری­ های سیاسی دیگری هم داشتیم. 
ما ضمن حفظ روابطی دوستانه سعی داشتیم که هر یک دیگری را به مواضع مورد اعتقاد خود برساند، 
امری که شدیدا به آموزش تجربه­ های بویژه  سال  های اخیر نیازمند بود.

·        حالا بیا و فانتزی بیاور تا منظور خاوری را از این جمله استخراج کنی.

·        «ضمن حفظ روابط دوستانه، رساندن طرف مقابل به مواضع مورد اعتقاد خود» امری بوده که «شدیدا به آموزش تجربه­ های بویژه  سال  های اخیر نیازمند بوده است.»  

·        یا للعجب!

·        تازه باید از ته دل شاد بود.

·        چون خاوری ظاهرا معلم زبان فارسی هم بوده است.

8

·        منظور خاوری احتمالا این است که می توان «ضمن حفظ روابط دوستانه، هر کسی را به مواضع مورد نظر خود هدایت کرد.» 

·        یاد سوسیالیست های اوتوپیکی از فوریه تا سن سیمون و بویژه روبرت اون به خیر!

·        آنها هم فکر می کردند می توان به مدد موعظه، هر کاپیتالیستی را به کمونیستی تبدیل کرد.

9

·        خاوری ظاهرا از تز معروف به «درک ماتریالیستی تاریخ»  مارکس خبر ندارد که همتراز با کشف آتش بوده است.

·        موضع انسان ها ـ بر خلاف تصور خاوری ـ نه چیزی تصادفی، دلبخواهی و کشکی، بلکه طبقاتی است.

·        با «حفظ روابط دوستانه» آنهم به ترفند هندوانه دادن زیر بغل دیگری نمی توان او را از موضع مثلا فئودالی و یا بورژوائی اش برکند و وارد سنگر پرولتاریا ساخت.

·        بدین طریق و ترفند اما می توان خود را فریب داد و از خودفریبی طناب داری برای خود و همراهان بخت برگشته ی خود بافت و فاتحه ای بر حزبی خجسته خواند.

ادامه دارد.