فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) ایراسیونالیسم (خردستیزی) مدرن و مدافعه از خرد (۹)

پروفسور دکتر مانفرد بور

(۱۹۲۷ ـ ۲۰۰۸)

برگردان

 شین میم شین 

       

۶

خرد تاریخی

  

 ۱

·    اندیشه (مفهوم) خرد تاریخی، که در جامعه بورژوائی، در فلسفه کلاسیک آلمان خودنمائی می کند، مفهوم خرد را غنا و بعد تازه ای می بخشد.

 

۲

·    این اندیشه برآن است، که انسان می تواند در پرتو خرد به عدم بلوغ خویش (که تقصیر خود او ست) پی ببرد و (همانطور که کانت به صورت برنامه ای فرمولبندی کرده) بدان پایان ببخشد.

 

۳

·    این بعد جدید خرد، که از سوی فلسفه کلاسیک آلمان وارد بحث می شود، عبارت است از مسئله رابطه خرد با تاریخ!

 

۴

·    برای غلبه بر عدم بلوغ انسانی یعنی برای تصور سیر پیشرونده تاریخ، به خردی نیاز است، که حاوی حرکت، شدن و رشد و توسعه باشد.

 

۴

·    بدین طریق خرد (به ویژه از نظر هگل) به مبارزه مداوم انسان ها در راه درک واقعیت و تغییر آن متناسب با حقیقت کشف شده، منجر می شود.

 

۵

·    بنابرین خرد یک نیروی تاریخی است و قابلیت آن را دارد که در واقعیت نفوذ کند.

 

۶

گئورگ ویلهلم فریدریش هگل

 (۱۷۷۰ ـ ۱۸۳۱)

 

·    به همین دلیل در «ایده خرد» هگل، قبل از همه چیز، نه مطلق، بلکه دینامیسم انسانی خرد است که تعیین کننده است.

 

۷

·    معنی اصلی خرد در فلسفه هگل، در آگاهی به قدرت مطلق خرد، به عنوان خرد شدن و یا خرد تاریخی نهفته است!

 

۸

·    راز«خرد مطلق» هگل در این حقیقت امر نهفته است که آن یک خرد تاریخی است.

 

۹

·    خرد در اعمال انسان ها که کارکرد نوعی اند، خود را تحقق می بخشد.

 

۱۰

·    خرد، بنابرین، روندی نیست که بتواند بدون انسان ها در واقعیت نفوذ کند.

 

۱۱

·    خرد، همیشه فقط آن قدر در واقعیت نفوذ می کند که انسان های خردگرا در آن نفوذ می کنند.

 

۱۲

·    هگل با «ایده خرد» به وصف یک حالت نمی پردازد، بلکه روند شناخت قید و بندها و گسستن آنها برای رهایش را در نظر می گیرد که در تاریخ، به وسیله انسان ها جامه عمل می پوشد.

 

·    (دیالک نیک آنتی سیپاسیون و ایمانسیپاسیون)

 

۱۳

·    این نه یک خیال خام، بلکه فراخوانی است برای آگاهان پای بند به ارزش های اخلاقی و سیاسی و سرسپرده «قانون اساسی جامعه بشری»!

 

۱۴

·    تصور خرد، به عنوان خرد تاریخی مهمترین میراثی است که فلسفه کلاسیک بورژوایی آلمان برای ما به عنوان یک وظیفه و تکلیف سترگ باقی گذاشته است.

 

۱۵

·    این میراث، به ویژه در شرایط تاریخی ـ جهانی معاصر، در دستور روز قرار دارد.

 

۱۶

·    امروز نه تنها تفکر راسیونالیستی (خردگرایانه) زیر علامت سؤال قرار داده شده و بی ارج و اعتبار قلمداد می شود، بلکه علاوه بر آن «پایان تاریخ» اعلام می شود و این هر دو لازم و ملزوم یکدیگرند.

 

۱۷

·    فلسفه می افتد و بر می خیزد، تا انسان خرد خود را به وظیفه خود مبدل سازد. (کانت)

 

۱۸

·    فلسفه می افتد و بر می خیزد، بنا بر خرد خواسته و ناخواسته خود!

 

۱۹

·    خردگرائی یعنی فلسفه!

 

۲۰

·    هرکس از این حکم سرپیچی کند، راه فلسفه را گم خواهد کرد و در نتیجه راه جهان را و انسان های ساکن جهان را گم خواهد کرد!

 

ادامه دارد.