هولیسم (کلیت گرائی) (3) (بخش آخر)

ساختارهای شکوهمند مولکول ها

پروفسور دکتر کامیلا وارنکه

برگردان شین میم شین

19

 جان اسکات هالدین (1860 ـ 1936)

فیزیولوگ اسکاتلندی و مؤسس هولیسم اسلوبی (متدیکی)

·       هالدین اما صراحت بیشتری بخرج می دهد، وقتی که در رد امکان ساختن مصنوعی ماده زنده می گوید که اگر ساختار هم کاملا معلوم باشد و بازسازی شود، این هنوز به معنی حیات نیست، زیرا برای حیات باید «بقای فعال»  وارد آن شود. 

20

·       نمایندگان مختلف هولیسم جنبه کلیت را کم و بیش صریح به اصل خودکفای وجود  ارتقا می دهند.

21

·       اگر اسموتس در توضیح جنبه کلیتی واقعیت عینی میان توضیح از موضع دیالک تیک جزء و کل و توضیح از موضع استقلال کلیت در نوسان است، مایر ـ ابیش با صراحتی ایدئالیستی گمان می برند که در ورای پدیده کلیت، اصل خلاق فعال قرار دارد که بر طبق نقشه عمل می کند.

22

·       تز دیالک تیکی معروف که «کل بیشتر است از جمع ریاضی اجزای آن» را هولیسم به کانون نوسازی عرفان کلیتی بدل می سازد.

23

·       هولیسم به جای اینکه «بیشتر» فوق الذکر را در روابط سیستم ـ ویژه ی  اجزاء توضیح دهد، بدان لباس عرفان می پوشاند.

24

·       از اصول دیگر هولیسم می توان استخراج فرم های نازل حرکت ماده از فرم های عالی تر را نام برد.

·       (به عنوان مثال، جمادات در مقایسه با جانوران فرم نازلتر حرکت ماده محسوب می شوند. مترجم)

25

·       این اصل بمثابه اصل اسلوبی (متدیکی) پژوهش و توضیح توسط کلیه نمایندگان هولیسم باستثنای داکوئه  توصیه می شود.

26

 ادگار داکوئه (1878 ـ 1945)

تئوزوف و پله ئونتولوگ (عالم موجودات باستانی) آلمانی

·       داکوئه بر آن بود که هم موجودات نازل و هم موجودات عالی اصولا تلاش های ناکامی اند که در ایده انسانی برای ایجاد کلیت های کامل صورت می گیرد (افلاطونیسم) و لذا توسعه را نمی توان بمثابه اوولوسیون از فرم های نازل به عالی تصور کرد. 

27

·       مایر تز ساده کردن مراحل عالی واقعیت عینی به فرم های نازلتر و خلاصه کردن مراحل عالی واقعیت عینی در فرم های نازل را اصل بدیهی هولیسم می شمارد.

·       بنظر او، «برای درک واقعیات ویژه باید آنها را محتاطانه از پوسته پیوند کلی شان آزاد ساخت.

·       برای این کار باید البسه ابعاد عالی تر آنها را گام به گام از اندام شان بیرون آورد.

·       بکمک این ساده کردن و خلاصه کردن مترقیانه هولیستی، مراحل مختلف واقعیت عینی بمثابه فرم خاص واقعیت کلی به عریانی خود را عیان می سازد.

·       بنابرین، استخراج واقعیات از یکدیگر نه از نازل به عالی، بلکه برعکس، از عالی به نازل صورت می گیرد.»

·       (هالدین، «فلسفه یک زیست شناس» 1936،  یادبود توسط مایر 15)

28

·       بر طبق این نظر، شیمی را می توان تنها بمثابه تقلیل بیولوژی تلقی کرد و ارگانیسم های بیولوژیکی را تنها بمثابه فرم های نمودین انسان سازمان یافته تر محسوب داشت.

29

·       نتیجه این تز عبارت از این خواهد بود که کلیت های بمراتب سازمان یافته تر و بغرنجتر یا اصلا قابل درک نباشند و یا صرفا از نقطه نظر کلیت های ماورای تجربی باز هم عالی تر قابل درک باشند.

30

·       از این روست که هالدین منطقا وجود شخصیت کلی فراگیر (خدا) را در فرمی ساده شده در شخصیت انسانی باز می یابد.

31

·       عاقبت عملی ـ سیاسی طرز تفکر هولیستی (در استفاده از آن در جامعه) عبارت خواهد بود از توجیه حقانیت ساختارهای اجتماعی ضد دموکراتیک، فاشیستی و استعماری:

·       اگر جزء ماهیتا تنها بمثابه تابع و سر سپرده کل تعریف شود، آنگاه می توان ابتدائی ترین حقوق افراد جامعه را به نفع دولت پایمال کرد و آنها را به انحای مختلف مورد استثمار و آزار و ستم قرار داد.    

32

·       از این رو سوء استفاده های زیر از هولیسم تصادفی و بی دلیل نبوده اند:

الف

·       فاشیسم آلمان به اشاعه و ترویج نظرات هولیستی مثلا «تو هیچ نیستی و ملت تو همه چیز است!» می پردازد.

ب

·       اسموتس زمانی به سیستماتیزه کردن (در قالب سیستم ریختن) هولیسم می پردازد که به عنوان نخست وزیر آفریقای متحده جنوبی (1939 ـ 1948) مطابق با منافع امپراطوری انگلیس به ایدئولوژی مناسب برای توجیه و حفظ استعمار و نژاد پرستی احساس نیاز می کند.

ت

 اوتمار اسپان (1878 ـ 1950)

فیلسوف، اقتصاد دان، جامعه شناس و دولت تئوریسین اطریشی

تدارک بیننده راه فاشیسم اطریشی

·       اسپان ـ ایدئولوگ راهگشای فاشیسم ـ با قرابت فکری به هولیسم، ضمن نوسازی اسکولاستیک از تضاد «کلیت ـ عضویت» تجزیه ابدی جامعه به طبقات اجتماعی را نتیجه می گیرد و دموکراسی و هرگونه انقلاب را مطرود می داند.

پ

 کارل فریدریس فون وایت زکر (1912 ـ 2007)

فیزیکدان، فیلسوف علم، صلح پژوه آلمانی

·       «داروی کلیت» وایتس زکر نیز با مقوله مرکزی «دایره هیئت» خدمتگزار تفکر هولیستی است. 

33

·       با تحلیل سیبرنتیکی کلیت، ضمن اثبات بطلان جوانب منفی هولیسم، معارف معقول موجود در آن توسعه و گسترش داده شده اند.

·       مراجعه کنید به کل، جزء و کل، کلیت، تئوری کلیت، ویتالیسم، سیستم، سیستمتئوری در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پایان