خود آموز خود اندیشی (۹۲۰)

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شو

مقدمه

بخش اول

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۷۸)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

  

حافظ

من غلام نظر آصف عهدم، کاو را

صورت خواجگی و سیرت درویشان است.

 

معنی تحت اللفظی:

من علام نظر آصف زمان (پادشاه  فارس) هستم

که

 ظاهرا

ارباب صاحب غلام (برده دار)

 است

و

ذاتا

درویش

است.

 

حافظ در این بیت غزل،

تحت تأثیر سعدی

دیالک تیک صورت و سیرت

را

برای خوش رقصی به دربار به خدمت می گیرد:

آصف عهد

دیالک تیک از ارباب و گدا ست:

ظاهرش ارباب است و باطنش، درویش.

 

سعدی

 این دیالک تیک صورت و سیرت را صدها بار به خدمت گرفته است:

صورت زیبای ظاهر هیچ نیست.

ای برادر، سیرت زیبا بیار.

 

حافظ در این بیت غزل، برای اولین بار هم که شده، از تخریب دیالک تیک پرهیز می کند.

او برای اثبات دروغ بزرگی به شناخت افزار دیالک تیک نیاز مبرم دارد.

 

او در این بیت غزل

 دیالک تیک نمود و ماهیت (ظاهر و ذات)

 را

به شکل دیالک تیک صورت و سیرت بسط و تعمیم می دهد تا از وجود خسروی خبر دهد که خود دیالک تیک خواجه و درویش است.

 

خسرو تنها فرق کوچکی که با دراویش دارد، سیر بودن، لباس تر و تمیز پوشیدن، به جای طویله در قصری خوابیدن، به جای تحقیر و توهین، عزت و احترام دیدن و شنیدن، نه ستمکش، بل ستمگر بودن، نه محکوم، بلکه حاکم بودن، نه غلام، بلکه ارباب غلامدار بودن است.

او فرق دیگری با دراویش ندارد.

 

ادامه دارد.