خود آموز خود اندیشی (۹۵۵)

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

مقدمه

بخش دوم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۸۰)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

۱

چو عشقی که بنیاد آن بر هوا ست

چنین فتنه انگیز و فرمانروا ست

 

عجب داری از سالکان طریق

که باشند در بحر معنی غریق

معنی تحت اللفظی:

وقتی عشق بند تنبانی، این چنین فتنه انگیز و سلطه گر است،

تعجبی ندارد که عرفا در بحر معنی غرق باشند.

 

سعدی

 در این بیت دو شعر،

دیالک تیک عشق

را

 به شکل دیالک تیک سالک و حق بسط و تعمیم می دهد و عملا از عشق به همنوع به عشق به انعکاس (۱)  و آسمانی همنوعان می رسد.

 

سعدی در این بیت شعر، دیالک تیک عشق را به شکل دیالک تیک سالک و حق بسط و تعمیم می دهد و عملا از عشق به همنوع به عشق به انعکاس آسمانی ـ انتزاعی همنوعان می رسد.

 

سعدی

  اکنون به مقایسه دست می زند.

مقایسه عشق مبتنی بر حوایج نفسانی با عشق ظاهرا ناب اهل طریق.

 

سعدی بعدها در گلستان عشق اهل طریق را نیز نسبیت خواهد بخشید و خلوص آن را حتی زیر علامت سؤال ق  خواهد برد.

 

وقتی مبارزه طبقاتی میان طبقه فئودالی حاکم و طبقه متوسط تشدید می شود و اهل طریقت و عرفان موریانه وار به تخریب پایه های ایدئولوژیکی و تئوریکی ـ تئولوژیکی فئودالیسم می پردازند،

 سعدی به افشای عبادت، به مثابه بهانه ای برای نان وقف دست می زند و از خلوص عاشقانه اهل طریق

 جز پوسته ای بیهوده باقی نمی گذارد.

 

در هر حال،

هر عشقی نسبت به هر شاهد زمینی و یا آسمانی،

 در تحلیل نهائی، از حوایج نفسانی و روحانی انسان سرچشمه می گیرد و نمی تواند بی بنیاد باشد.

 

ما برای تحلیل عرفان و عشق اهل طریق، در فرصتی دیگر، به تحلیل اثار مولوی و شمس تبریزی خواهیم پرداخت.

 

ادامه دارد.