خواجه نظامالدین عبیدالله زاکانی معروف به عبید زاکانی
(۷۰۱ ـ ۷۷۲ هجری قمری)
رساله اخلاق الاشراف
نهايت خساست
ویرایش و تحلیل
از
یدالله سلطان پور
(۷۰۱ ـ ۷۷۲ هجری قمری)
رساله اخلاق الاشراف
نهايت خساست
ویرایش و تحلیل
از
یدالله سلطان پور
۱
حکما فرموده اند
که
نفس انسانی را سه قوه متباین است
که مصدر افعال مختلف می شود:از دید فلاسفه مذهب منسوخ
نفس
که
حاوی قوای سه گانه متضاد
است،
تعیین کننده اعمال آدمی است.
بنا بر این ادعا
مصدر عمل آدمی
نه
حوایج مادی و روحی او
بلکه
نفس
است.
نفس
احتمالا
همان غریزه است.
حوایج نفسانی
نیز
همان
حوایج غریزی اند.
اگر کسی گندم می کارد
به
دلیل تهیه نان و رفع گرسنگی
است:
(ارضای حاجت غریزی (سیر کردن شکم) است.)
۲
نَفْس
در
لغت
به
معنی جان، روح، روان و نشاندهنده زنده بودن
است.
این تعریف لغوی ویکی پیدیا از مفهوم فقهی نفس است
که
کمترین شباهتی به غریزه ندارد.
نفس
هم
در برگیرنده روندهای روانی است و هم در برگیرنده روندهای زیستی.
۳
نفس
در علوم اسلامی و قرآن،
به
عنوان جهتدهنده حرکت و اندیشه انسان
شناخته میشود
نفس از دید فقه اسلامیسمت و سوی حرکت و فکر آدمیان را تعیین می کند.
اگر
نفس را به معنی غریزه بپذیریم،
می توان با نظر قرآن موافق بود:
غریزه
تعیین کننده سمت و سوی حرکت و فکر ما ست:
مثال:
غریزه جذب مواد غذایی
(خور)
ما
را
به
فکر تهیه مواد غذایی و به حرکت به سوی رستوران و رفع گرسنگی
سوق می دهد.
۴
بسیاری از کردارها و رفتارهای انسان به پیروی از نفس او
شکل میگیرد.
اینجا
نیز
نفس
به
معنی غریزه
قابل فهم و تأیید
است:
کردوکارهای آدمیان
تحت تابعیت غول غریزه
است.
پیشوای آدمیان
از
دید قرآن
غول غریزه
است.
۵
در قرآن به چهار گونه نفس انسانی اشاره شدهاست.
در تعریفی از نفس آمده است
نفس آن چیزی است که تعیین موجودیت میکند
در ظاهر و باطن
و
نشانه اش این است که خواسته دارد.
تعریف قرآنی از نفس این است
که
نفس تعیین کننده موجودیت آدمیان است.
هم
تعیین کننده موجودیت ظاهری آنها
ست
و
هم
تعیین کننده موجودیت باطنی آنها.
علاوه بر این،
نفس
نشانه اراده مندی آدمیان است.
اکنون
میان جانور و انسان
مرزبندی می شود:
جانوران
هم
بسان آدمیان
تابع غریزه اند.
ولی
فاقد اراده و خواست اند.
این بدان معنی است
که
نفس در قاموس قرآن،
چیزی فراتر از غریزه است.
نفس
در
قاموس قرآن
تعیین کننده نمود و ماهیت (ظاهر و ذات) آدمیان
است
و
نشانه نفس مندی، اراده مندی است.
یعنی
ساختار فرمال و نمودین اندام آدمی
و
ساختار روحی و روانی اش
توسط نفس
تعیین می شوند.
نفس
اسکلت و شکل و شمایل و سیستم عصبی و زیستی آدمیان
را
رقم می زند.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر