خود آموز خود اندیشی (۱۲۵۴)

  

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت سیزدهم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۹۱ )

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

ثنا گفت بر سعد زنگی کسی

که بر تربتش باد رحمت بسی

 

درم داد و تشریف و بنواختش

به قدر هنر، پایگه ساختش

 

معنی تحت اللفظی:

حریفی مدحی بر سعد این زنگی مرحوم خواند.

او هم در عوض

در حد بضاعت هنری اش

خلعت و دینار و درم داد.

  

سعدی

 در  بیت اول  این شعر،

دیالک تیک طبقه حاکمه و توده

را

  به شکل دیالک تیک سعد زنگی و مداح بسط و تعمیم می دهد.

مردی در مدح شاه شعری می خواند و او را به عرش اعلی می برد.

این رسم رایج در قرون وسطی نوعی گدائی است.

شاعر به انتظار ستدی، شعری (دادی) تقدیم شاه می کند.

این رسم کثیف فئودالی هنوز هم رواج دارد.

 

سعدی در  بیت دوم این شعر،

واکنش سعد زنگی را توضیح می دهد.

 

پادشاه در قبال ستد (شعر و مدح)، به قدر هنر شاعر درم و تشریف و تعریف (داد) تحویلش می دهد.

بدین طریق، دایره  دیالک تیک داد و ستد بسته می شود.

دیگر کسی بدهکار دیگری نمی ماند.

 

مفهوم «هنر» از فردوسی به سعدی رسیده است:

 

ز بیژن فزون بود، هومان به زور

هنر عیب گردد، چو برگشت هور

 

ادامه دارد.