تحلیلی از
مسعود بهبودی
فروغ
فرخزاد
(1313
ـ 1345)
(1934
ـ 1966)
عصیان
(۱۳۳۶)
تحلیلی
از
شین میم شین
گرچه از درگاه خود می رانی ام ،
اما
تا من اینجا بنده، تو آن جا، خدا باشی
تا من اینجا بنده، تو آن جا، خدا باشی
سرگذشت تیره ی من، سرگذشتی نیست
کز سرآغاز و سرانجامش جدا باشی
کز سرآغاز و سرانجامش جدا باشی
معنی تحت اللفظی:
بی اعتنا به اینکه تو مرا از درگاه خود خواهی راند،
میان تو و من
پیوندی ناگسستنی برقرار است.
به همین دلیل
تو نمی توانی از سرآغاز و سرانجام سرگذشت من جدا باشی.
در این بند شعر فروغ،
اولین خصیصه طبقه حاکمه ـ خدا تبیین می یابد:
طبقه حاکمه ـ خدا
تاب تحمل کسی را ندارد
که
خوداندیش باشد
و
در نتیجه،
نظر و عمل و هویت و شخصیت و فردیت و منیت خاص خود
را
داشته باشد.
سؤال این است
که
فروغ چگونه
به این خصیصه طبقه حاکمه ـ خدا
پی برده است؟
فروغ همین اندیشه رانده شدن از درگاه طبقه حاکمه ـ خدا
را
«گرچه از درگاه خود می رانی ام »
را
بارها در همین شعر تکرار می کند
و
با این تکرار
خصیصه منفی طبقه حاکمه ـ خدا
را
به چالش می کشد.
تفاوت و تضاد فروغ فرخزاد با پروین اعتصامی
همین جا ست:
۱
فروغ
بر خلاف پروین اعتصامی
به زبان فقهای مسیحی
آنتی کریست
است.
آب طبقه حاکمه ـ خدا
با آب فروغ فرخزاد اندیشنده
در یک جوی نمی رود.
۲
فروغ
بر خلاف پروین اعتصامی
به
وضع موجود
یعنی
به وضع اجتماعی مبتنی بر اراده و مشیت طبقه حاکمه ـ خدا
تمکین نمی کند
تن در نمی دهد،
بلکه آن را زیر علامت سؤال قرار می دهد.
۳
فروغ
بر خلاف پروین اعتصامی
تناقضات فکری، اخلاقی، نظری و عملی طبقه حاکمه ـ خدا
را
کشف و افشا می کند.
۴
فروغ
بر خلاف پروین اعتصامی
شخصیتی انتقادی ـ انقلابی است.
۵
فروغ
بر خلاف پروین اعتصامی
منتقد نظری و عملی طبقه حاکمه ـ خدا
ست.
فروغ فقط به انتقاد صرف قناعت نمی نمی ورزد،
بلکه بر ضد آن برمی خیزد.
فروغ
طبقه حاکمه ـ خدا
را
از اریکه فرمانفرمایی به زیر می کشد
و
خدای دیگری و دیگرگونه ای را به جای او می نشاند.
خواهیم دید.
۶
گرچه از درگاه خود می رانی ام ،
اما
تا من اینجا بنده، تو آن جا، خدا باشی
تا من اینجا بنده، تو آن جا، خدا باشی
سرگذشت تیره ی من، سرگذشتی نیست
کز سرآغاز و سرانجامش جدا باشی
کز سرآغاز و سرانجامش جدا باشی
که
چرا فروغ با عکس طبقه حاکمه در می افتد و نه با خود طبقه حاکمه؟
چون
طبقه حاکمه ـ خدا
طبقه حاکمه ـ خدا
عکس آسمانی ـ انتزاعی طبقه حاکمه است.
طبقه حاکمه ـ خدا
مفهومی بیش نیست.
به همان سان که درخت مفهومی بیش نیست.
به چالش کشیدن درخت
به مثابه عکس و مفهوم
به چه نیت و دلیل و هدف و آماجی است؟
۷
فرق و تفاوت و تضاد فروغ فرخزاد با پروین اعتصامی و خیلی های دیگر
در رادیکالیته بینشی فروغ است:
فروغ
بر خلاف پروین اعتصامی
دیالک تیکی اندیش است:
فروغ ۲۳ ساله
دیالک تیکی اندیشی را نه با مطالعه آثار هگل و مارکس و این و آن،
بلکه به همت خویشتن خویش کسب کرده است.
فروغ
عملا
به
دیالک تیک طبقه حاکمه و طبقه حاکمه ـ خدا
یعنی
به
دیالک تیک ماده و روح
به
دیالک تیک وجود و شعور
پی برده است.
۸
فروغ
بی اعتنا به اینکه خود بداند و یا نداند
نماینده نافی طبقه حاکمه است.
فروغ ایده ئولوگ نافی طبقه حاکمه است.
فروغ
به همین دلیل
ایده ئولوژی طبقه حاکمه را به چالش می کشد.
به عبارت دیگر
فروغ
روشنفکر ارگانیک توده است
فروغ معمار روح جامعه است
فروغ
روح کهنه را بی اعتبار می سازد تا با روح نوینی جایگزین سازد.
فروغ
طبقه حاکمه ـ خدا را بی اعتبار می سازد
تا
توده را از سیطره روح طبقه حاکمه
از سیطره ایده ئولوژی طبقه حاکمه
رهایی بخشد
و
با
توده ـ خدا آشنا سازد.
خواهیم دید.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر