تجرید (انتزاع) (1)

پروفسور الفرد کوزینگ

پروفسور گئورگ کلاوس

پروفسور ولفگانگ سگت

برگردان شین میم شین

·        تجرید (انتزاع) به دو معنی بکار می رود:

الف

از گالری هنر مردمی

·        تجرید در روند شناخت، برای گذار از مرحله حسی شناخت به مرحله عقلی آن، گشتاور بسیار مهمی محسوب می شود.

      

·        (برای انجام عمل فکری تجرید، بنی بشر سرو و صنوبر و سپیدار و نارون و غیره را در مد نظر قرار می دهد و بعد همه جنبه های خاص آنها را مورد صرفنظر قرار می دهد و فقط جنبه عام و مشترک آنها را عمده می کند و بر اساس آن، مفهوم «درخت» را می سازد و بلافاصله بدان البسه واژه می پوشاند:

·        درخت، آغاج، شجر، تری، باوم و غیره. مترجم)

ب

·        نتیجه حاصل از این روند را نیز تجرید می نامند.

·        (مفهوم درخت در مثال فوق الذکر، نتیجه تجرید سرو و صنوبر و نارون و غیره است. مترجم)  

1

·        روند تجرید بطور کلی عبارت از این است که طی یک سری عمیات فکری تحلیلی (که در آنها مواد حسی مشخص (در مثال بالا سرو و صنوبر و غیره)  مورد بررسی قرار می گیرند) از خصایص، خواص و روابط معین چیزهای مورد نظر صرفنظر می شود و خصایص، خواص و روابط  دیگری ـ برعکس ـ بمثابه بخش ماهوی آنها عمده می شوند و ضمنا حالتی متغیر به خود می گیرند.

2

·        نتیجه حاصل از روند تجرید که با تعمیم پیوند تنگاتنگ دارد، مفاهیم هستند که ماهیت اشیاء را منعکس می کنند.

·        (به همین دلیل برای شناخت ماهیت چیزها به تفکر مفهومی، به آشنائی عمیق و وسواس مند با  مفاهیم و مقولات و کاربست منطقی آنها نیاز مبرم است. مترجم)

·        مراجعه کنید به مفهوم، مقوله  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

3

·        مسئله تجرید  یکی از دشوارترین مسائل تئوری شناخت است. 

 

·        مراجعه کنید به شناخت، تئوری شناخت در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

I

تئوری تجرید در فلسفه یونان باستان

1

 افلاطون (447 ـ 347 ق. م.)

فیلسوف یونان باستان و از شاگردان سقراط

نماینده ایدئالیسم

·        افلاطون نخستین فیلسوفی بود که خاطرنشان شد که برای دست یابی به شناخت باید ایده ها را بطور مفهومی از بقیه ایده ها متمایز ساخت.

·        (افلاطون، «دولت»، جلد 7، ص 14)

2

 ارسطو (384 ـ 332 ق. م.)

ارسطو از مهمترین و متنفذترین فلاسفه تاریخ است. 

او اصول بیشماری را هم بنیاد نهاده و هم تحت تأثیر جدی قرار داده است.

از آن جمله اند:

تئوری علوم

منطق

بیولوژی

فیزیک

اتیک

پوئه تیک (تئوری شعر)  

تئوری دولت

ارسطو دانش زمان خود را به شرح زیر طبقه بندی کرده است:

ارگانون (ارغنون)   

(که بعد از مرگ او به آثار او اضافه می شود.)

علوم تئوریکی (نظری)

علوم پراتیکی (عملی)

علوم پوئه تیکی (شعری)

علوم تئوریکی به اجزای زیر طبقه بندی می شوند:

فلسفه اولین (متافیزیک)

علوم طبیعی

علوم ریاضی (مته متیک)

(ارسطو، «متافیزیک»، جلد 6، ص 1)

فلسفه اولین به اجزای زیر طبقه بندی می شود:

تئوری جوهر

تئوری اصول

تئولوژی

·        ارسطو در تلاش برای حل مسئله گذار تفکر بشری از چیزهای منفرد و محسوس به چیزهای عام، به بررسی مفصل تر تجرید پرداخت.

·        مراجعه کنید به  دیالک تیک منفرد (خاص) و عام در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

3

·        ارسطو بر آن بود که تفکر بشری تنها به واسطه تصاویر ذهنی که منشاء حسی دارند، می تواند به شناخت عام، یعنی فرم (از دیدگاه ارسطو)  نایل آید.

·        (ارسطو، «راجع به روح»، جلد 3، ص 8)

4

·        تفکر در جریان این کرد و کار، خواص معینی از اشیاء مشخص را عمده و برجسته می کند.

5

·        «قوه تفکر به همان سان که دماغ توپر را واقعا خالی از گوشت تصور می کند، چیز به اصطلاح مجرد (انتزاعی) را نیز توخالی تصور می کند.

·        آن سان که انگار در آن خلأ حاکم باشد.

·        آری، قوه تفکر چیزهای ریاضی را چنین تصور می کند.

·        پیوسته را چنان تصور می کند که انگار گسسته است.

·        وقتی که قوه تفکر چیزهای ریاضی را ـ اگر ریاضی باشند ـ از تصور می گذراند.»

·        (ارسطو، «راجع به روح»، جلد 3، ص 7)

6

·        ریاضی دان در مشاهدات خود، کلیه جنبه های حسی را دور می اندازد و فقط مقدار (کوانتوم) را حفظ می کند و آن را مستقلا در نظر می گیرد.

·        (ارسطو، «متافیزیک»، فصل 3، «تحلیل های دوم»، جلد 1، ص 5)

7

·        ارسطو اما ـ علیرغم این کوشش های ارزنده خویش ـ نتوانست چگونگی کسب شناخت انتزاعی از مواد محسوس را توضیح دهد.

ادامه دارد.