احسان طبری
(۱۲۹۵ ـ ۱۳۶۸)
تحلیلی
از
شین میم شین
شهر
مقصود اگر دور بود
ور طريقش همه ناسور بود،
ور طريقش همه ناسور بود،
قدمى
هم به رهش مغتنم است
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
معنی تحت اللفظی:
اگر مقصد سفر دور و راه رسیدن بدان
سنگلاخ و ناهموار باشد،
بازهم هر قدمی که در جهت رسیدن بدان برداشته شود،
غنیمتی
است.
ننگ بر کسی که دم را غنیمت می شمارد.
۱
شهر
مقصود اگر دور بود
ور طريقش همه ناسور بود
ور طريقش همه ناسور بود
طبری
در
این بیت شعر،
دیالک تیک سه
عضوی مبدأ ـ راه ـ مقصد
را
به
شکل دیالک تیک مبدأ ـ طریق ـ شهر مقصود بسط و تعمیم
می دهد
تا
از
نقش تعیین کننده مقصد (شهر مقصود)
خواننده و شنونده شعرش را باخبر
سازد.
در
این بیت شعر،
پل پیوند میان آغاز و انجام است.
راه،
حلقه واسط میان مبدأ و مقصد
است.
۲
قدمى
هم به رهش مغتنم است
طبری
در
این مصرع شعر،
دیالک تیک جزء
و کل
را
به
شکل دیالک تیک قدم و اقدام بسط و تعمیم می دهد
و
هر گامی در راه هدف و آماج
و ایدئال و آرمان
را
غنیمت می داند.
یعنی
به
مینیمالیسم
حتی
بهای درخور
می دهد،
تا در مصراع بعدی شعر،
صحت نظر خود
را
استدلال و اثبات کند:
۳
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
طبری
در
این مصراع شعر،
دیالک تیک
جزء و کل
را
بار دیگر
اما
به
شکل دیگر،
به
شکل دیالک تیک دم و عمر بسط و تعمیم می
دهد،
بدون اینکه از کل (عمر) حرفی بر زبان راند.
هدف طبری
اثبات ارزش و اهمیت و
ضرورت برداشتن هر گام در راه رسیدن به هدف
است.
این همان تئوری تبیین یافته در ضرب
المثل معروف زیر
است:
قطره قطره جمع گردد
و آنگهی، دریا شود.
گام های منفرد افراد منفرد
در
نهایت
به
نیل سوبژکت رهایش اجتماعی به مقصد
منجر می شوند.
همسنگر طبری،
ژاله اصفهانی
هم
همین
اندیشه
را
به
طرق مختلف
ابلاغ کرده است.
طرز تبیین طبری در این مصراع،
اما
از
غنای فلسفی و اخلاقی دیگری
برخوردار است:
۴
قدمى
هم به رهش مغتنم است
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
طبری
برای اثبات ارزش و اهمیت و
ضرورت هر گام در راه رهایش اجتماعی
دست به استدلال فلسفی می زند:
شاید خود طبری متوجه نیست که چه می
کند.
طبری
در
این مصراع شعر،
فلسفه عمر
خیام و خواجه شیراز
را
در هم می کوبد و بی اعتبار می سازد.
حیرت انگیز این است
که
خود طبری
راجع به فلسفه خیام و حافظ،
مطالب دیگری نوشته است
که
ما مورد تأمل و تحلیل قرار
داده ایم:
مراجعه کنید به
سیری
در پژوهشی از احسان طبری راجع به خیام و حافظ
در
تارنمای دایرة المعارف روشنگری
۵
قدمى
هم به رهش مغتنم است
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
ننگ برآنكه به زندان «دَم» است!
نماینده کلاسیک تئوری غنیمت دانی
دم،
شخص شخیص عمر خیام و ضمنا خواجه شیراز
است.
طبری
در
این بیت شعر
که
نقطه اوج این
شعر
است،
پیروی از تئوری غنیمت دانی دم
را
ننگ می شمارد
و
بی رحمانه
به
تیغ تیز
انتقاد علمی و انقلابی و اخلاقی
می سپارد.
این موضع فلسفی و اخلاقی طبری،
موضعی از سر تا پا مارکسیستی ـ لنینیستی و ستایش انگیز
است.
این
خدمت طبری
فی نفسه
غول آسا ست.
تا کنون
کسی با این رادیکالیته،
تئوری ارتجاعی غنیمت دانی دم
را
نکوبیده بود
و
یا
ما
هنوز از آن خبر نداریم.
یاد خروشانش به یاد باد.
پیر معصوم و مظلوم پرولتاریا.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر