فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) اسپینوزیسم (۱ )

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر مانفرد  اشتارکه

برگردان

شین میم شین

 

بنه دیکتوس اسپینوزا

(۱۶۳۲ ـ ۱۶۷۷)

فیلسوف هلندی

مؤسس راسیونالیسم و انتقاد مدرن از انجیل.

نماینده راسیونالیسم ماتریالیستی

جهان بینی او پانته ئیستی است.

 

۱

·      اسپینوزیسم، بررسی مسائل زیر را در برمی گیرد:

 

الف

·      فلسفه پانته ئیستی ـ ماتریالیستی اسپینوزا را در برمی گیرد.

 

·      (پانته ئیسم عنوانی است برای جهان بینی ئی که منکر تفاوت ماهوی میان خدا و جهان است.

·      پانته ئیسم مدعی انطباق به نحوی از انحای خدا و جهان است. مترجم)

 

·      مراجعه کنید به پانته ئیسم  

 

ب

·      تأثیر و تحول فلسفه پانته ئیستی ـ ماتریالیستی اسپینوزا را در روشنگری فرانسه و آلمان، به ویژه در قرن هجدهم میلادی،  در برمی گیرد.

 

ت

·      تأثیر و تحول فلسفه پانته ئیستی ـ ماتریالیستی اسپینوزا را در ادبیات و در فلسفه کلاسیک بورژوائی آلمان در برمی گیرد.

 

۲

·      فلسفه اسپینوزا ـ عمدتا ـ از بخش اخلاقی ـ سیاسی ئی با محتوای زیر تشکیل می یابد:

 

الف

·      از آزاد سازی حیات انسانی از قید و بند مرحله بدوی ـ مذهبی که در آن، انسان تحت سلطه چیزها و مناسبات قرار دارد، تشکیل می یابد.

 

ب

·      از اعتلای حیات انسانی به پله عالیتر، آنجا که انسان به شناخت جهان نایل می آید، آگاهانه در جهان می زید و حیات خود را با قوانین «طبیعی» تطبیق می دهد، تشکیل می یابد.

 

ت

·      این به معنی غلبه بر شیوه زندگی و فرم های معرفتی فئودالیسم و فرم های معرفتی روحانیت است.

 

۳

·      اسپینوزا در آثار تئولوژیکی ـ سیاسی خود (در سال ۱۶۷۰) برای اولین بار انجیل را مورد انتقاد راسیونالیستی  و ضد متافیزیکی قرار داد و بدین طریق مبانی لازم را برای انتقاد علمی از انجیل را پیریزی می کند:

 

الف

·      به نظر اسپینوزا، چون انجیل توسط انسان ها نوشته شده، پس باید به آن هم همانند همه نوشته های دیگر به طور تاریخی برخورد شود.

 

ب

·      اعتقاد به اعجاز از نادانی  و از عدم شناخت علل حقیقی پدیده ها سرچشمه می گیرد.

 

ت

توماس هوبس

 (۱۵۸۸ ـ ۱۶۷۹)

ریاضی دان

تئوریسن دولتی

فیلسوف انگلیسی در

عصر جدید آغازین

کتاب معروف او «هیولا» نام دارد.

 

·      اسپینوزا ـ در همنظری با ماتریالیست های جهان باستان و توماس هوبس ـ ترس را سرچشمه خرافات مذهبی می داند.

 

پ

·      او مذهب را برای نگهداشتن مردم در زیر یوغ ستم و بندگی تلقی می کند.

 

۴

·      اسپینوزا با درک نقش سیاسی مذهب، به نظرات بعدی روشنگری، به ویژه به نظرات ماتریالیست های فرانسه که این موضع را دنبال می گیرند، نزدیک می شود.

 

۵

·      اسپینوزا شرایط اجتماعی ئی را در نظر دارد که نه فقط از ستم روحانیت، بلکه همچنین از ستم دولتی، آزاد باشد.

 

الف

·      اسپینوزا از دولت دموکراتیک سخن می راند.

 

ب

·      نظریه اسپینوزا مبنی بر این که دولت باید ضامن شکوفائی آزاد موجود انسانی باشد و بشریت نباید زیر یوغ قوانین بیگانه مذهبی و دولتی قرار گیرد، از اهمیت انقلابی برای آموزه حقوق دولتی  برخوردار بوده است.

 

ت

·      اسپینوزا مفهوم دولت را به پله نوینی ارتقا می دهد که برای آن زمان، تازگی خاصی داشته است.

 

پ

·      اسپینوزا مدافع پیگیر و سرسخت حقوق طبیعی بوده است.

 

·      مراجعه کنید به حقوق طبیعی  

 

۶

·      به نظر اسپینوزا فرامین اخلاقی نمی توانند به بهتر شدن انسان ها منجر شوند.

·      برای اینکه حیات سیاسی تحت سلطه امیال، علایق و قدرت طلبی ها ست.

 

۷

·      شناخت او از این نکته که با اخلاق دستوری مبتنی بر امر و نهی نمی توان نظام نوینی را برقرار ساخت و باید به تشکیل جامعه ای با قانونیت درونی پرداخت، خود را در حکم نبوغ آمیز او در رساله سیاسی اش (۱۶۷۷ میلادی) نمایان می سازد:

·      «اگر اداره جامعه درست باشد، امنیت دولت به موضعگیری اخلاقی انسان ها نسبت به اداره درست جامعه موکول نخواهد بود.»

 

ادامه دارد.