خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی معروف به عبید زاکانی
(۷۰۱ ـ ۷۷۲ هجری قمری)
رساله اخلاق الاشراف
نهايت خساست
ویرایش و تحلیل
از
یدالله سلطان پور
(۷۰۱ ـ ۷۷۲ هجری قمری)
رساله اخلاق الاشراف
نهايت خساست
ویرایش و تحلیل
از
یدالله سلطان پور
۱
باب دوم
در شجاعت
مذهب منسوخ
عبید
در این اثر فلسفی ارزشمند خود
مفاهیم اخلاقی
را
هم
از
دید فلاسفه مذهب منسوخ
توضیح می دهد
و
هم
از
دید فلاسفه مذهب مختار.
ما تا کنون شاهد چنین برخورد عینی در آثار پیشینیان نبوده ایم.
عبید
ظاهرا
ایده ـ مورخ
است
و
نه
ایده ـ مبلغ.
عبید
انگار
در صدد مقایسه مفاهیم اخلاقی در دو جهان بینی ایدئالیستی و ماتریالیستی است.
اهمیت و عظمت این اثر عبید
همین جا ست.
۲
حکما فرموده اند
که
نفس انسانی را سه قوه متباین است
که
مصدر افعال مختلف می شود:
به نظر فلاسفه مذهب منسوخ
نفس آدمی
حاوی سه قوه متضاد است و این سه قوه، مصدر (محل صدور) اعمال آدمیان است.
منظور از نفس چیست؟
نَفْس
در
لغت
به
معنی جان، روح، روان و نشاندهنده زنده بودن
است.
نفس
در علوم اسلامی و قرآن،
به
عنوان جهت‌دهنده حرکت و اندیشه انسان
شناخته می‌شود
و
بسیاری از کردارها و رفتارهای انسان به پیروی از نفس او
شکل می‌گیرد.
در قرآن به چهار گونه نفس انسانی اشاره شده‌است.
در تعریفی از نفس آمده است
نفس آن چیزی است که تعیین موجودیت می‌کند
در ظاهر و باطن
و
نشانه اش این است که خواسته دارد.
انواع نفس در قرآن کریم:
۱
نفس امّاره
(روان بَدفَرما)
نفس اماره انسان را به سوی کارهای زشت هدایت می‌کند.
۲
(روان سرزنشگر)
این نفس انسان را به خاطر اعمال زشتی که مرتکب می‌شود، سرزنش می‌کند.
از این نفس به وجدان تعبیر شده‌است.
بر اثر تکرار کردارهای زشت و گناهان، این نفس کارکرد خود را از دست می‌دهد.
۳
نفس مُلهَمه
(روان الهام‌گیرنده)
این نفس، موجب نوعی پیوند میان انسان و عالم غیب است و از عالم غیب به آن الهام می‌شود.
۴
نفس مُطمَئنّه
(روان بی‌گمان)
این نفس متصل به خدا ست و به واسطه این پیوند،
دارای اطمینان است.
کسی که این نفس در او بیدار می‌شود،
راه و روش خود را می‌یابد و به دنبال یقین حرکت می‌کند.
در نوشته‌های اسلامی گونه‌های دیگری از نفس را نیز ذکر می‌کنند:
۱
نفس راضیه
(روان خرسند)
در این مرحله،
جان فرد از آن‌چه بر او می‌گذرد
خرسند است.
۲
نفس مَرضیه
(روان خرسندی‌یافته)
جانی که خدا از او خرسند است.
۳
نفس صافیه
(روان پالوده)
جانی که به کمال رسیده‌است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر