امیر هوشنگ ابتهاج (سایه)
(اسفند ۱۳۰۶)
تحلیل واره ای از
شین میم شین
۱
گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
معنی تحت اللفظی:
اگر با چشم دل بر آن آیینه رو بنگری،
در آیینه روی او،
جهان را سیر خواهی کرد.
سایه
یکی از نادرترین شعرا ست
که
شعرش مفهومی ـ فلسفی
است.
حیرت انگیز این است که نثر سایه
نثری عامیانه است.
مفاهیم این بیت شعر سایه
به شرح زیرند:
چشم دل
ماه آیینه رو
سیر جهان
آیینه روی
۲
گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
سایه
در این بیت شعر
دیالک تیک ماده و روح
را
به شکل دیالک تیک چشم فیزیکی و چشم فکری
بسط و تعمیم می دهد.
چشم دل یکی از مفاهیم فئودالی ـ مذهبی ـ عرفانی است.
اگر تیز بنگریم،
چشم تن
به
نگرش حسی
و
چشم دل
به
نگرش عقلی
اطلاق می شود.
یعنی
دیالک تیک حسی و عقلی
به
شکل دوئالیسم چشم تن و چشم دل بسط و تعمیم داده می شود و تحریف می شود.
چرا تحریف؟
برای اینکه پیوند دیالک تیکی حسی و عقلی،
تخریب می شود.
برای اینکه چشم دل بدون چشم تن
کور است.
احساس
(دیدن با چشم فیزیکی)
مقدم بر تعقل است.
بدون سیگنال های بینایی (حسی)
شناخت عقلی محال است.
شناخت عقلی
مبتنی بر سیگنال های حسی است.
منظور سایه نگرش راسیونال (عقلی)
به
عوض نگرش فیزیکال است.
۳
گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
مفهوم دیگر سایه
ماه ایینه رو
ست.
ماهی که رویش آیینه آسا ست.
یعنی
صورت زیبایی که جهان در آن منعکس می شود.
این سخن سایه
هم
حاوی واقعیت است و هم حاوی علمیت.
حاوی واقعیت است و هم حاوی علمیت.
ماه
واقعا
هم
فونکسیون آیینه را دارد:
ماه
بسان آیینه
نور خورشید را بر زمین می تاباند.
به نظر لنین
انعکاس
(آیینه وارگی)
خاصیت ماده است.
سایه در این بیت شعر
ماه ناتورال (طبیعی)
را
به
ماه سوسیال (اجتماعی)
استحاله می بخشد.
۴
گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
گر چشم دل بر آن مه آیینه رو کنی
سیر جهان در آینه ی روی او کنی
بدین طریق
روی آیینه وار جانان
فونکسیون جام جهان نما کسب می کند:
اگر با چشم دل به روی جانان بنگریم،
جهان
را
در آن
منعکس خواهیم دید.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر