مکان و زمان (۵)

 

 پروفسور دکتر گونتر کروبر

پروفسور دکتر هلموت میلکه

برگردان

شین میم شین

ت

مقولات مکان و زمان

در

فلسفه جان تولاند

جان تولاند

(۱۶۷۰ ـ ۱۷۲۲)

آزاداندیش ایرلندی روشنگری

تغییر مذهب از کاتولیسیسم به پروتستانتیسم

تحصیلکرده فلسفه و تئولوژی

از پیروان جان لاک

مؤلف «نامه های سرنا» (۱۷۰۴) 

کتابش تحت عنوان «مسیحیت غیر اسرارآمیز»

در

 سال ۱۶۹۷

در

دابلین

علنا

 سوزانده شد

از طرفداران پانته ئیسم

۱

·      جان تولاند ـ ماتریالیست انگلیسی ـ به مخالفت با جدا کردن متافیزیکی مکان و زمان از ماده متحرک برمی خیزد.

۲

·      او مکان و زمان مطلق و مستقل از ماده را رد می کند.

ث

مقولات مکان و زمان

در

فلسفه لایب نیتس

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

(۱۶۴۶ ـ ۱۷۱۶)

فیلسوف، دانشمند، ریاضی دان، دیپلومات، فیزیکدان، مورخ، سیاستمدار، کتاب شناس 

و

 دکتر در حقوق دنیوی و کلیسائی

ایدئالیست عینی.

روح یونیورسال زمانه خویش

 ۱

·      لایب نیتس نیز خصلت مطلق مکان و زمان را عیب اصلی طرح ماتریالیستی ـ مکانیکی نیوتون می شمارد.

۲

·      لایب نیتس درک دیالک تیکی از مکان و زمان را نمایندگی می کند.

۳

·      به نظر او مکان و زمان مناسباتی، یعنی روابط نظم ساز  میان اشیاء و روندهائی اند که همزمان وجود دارند و یا به دنبال هم می آیند.

۴

·      به عبارت دیگر مکان و زمان با ماده در پیوندند و در خارج از ماده، واقعیت (رئالیته) مطلق ندارند.

۵

·      اما از آنجا که ماده به نظر لایب نیتس فقط «دگرسانی روح» (وجود دیگرگونه روح)    است و به مثابه «رشته پیوند دنیوی» است که «مونادها» را به هم پیوند می دهد و از آنجا که مونادها حاوی وجود فکری اند، پس نظر اصولا درست لایب نیتس مبنی بر رد خصلت مطلق مکان و زمان، با انکار ایدئالیستی وجود واقعی و عینی آنها همراه می شود.

·      (موناد یعنی لایتجزا، ساده، واحد ازلی واپسین متمرکز در خویش. مترجم)

۶

·      به نظر لایب نیتس، مکان و زمان در تحلیل نهائی عبارتند از ادراکات سوبژکتیو.

·      اگرچه آنها با نظام عینی اشیاء در جهان مطابقت دارند.   

۷

·      این درک ایدئالیستی از ماهیت مکان و زمان تبیین پیشرفته خود را در فلسفه کانت می یابد.

ج

مقولات مکان و زمان

در

فلسفه کانت

·      به نظر کانت مکان و زمان فرم های محض مشاهده اند که فقط شامل حال سوبژکت می شوند و نه «اشیاء در خود»

ح

مقولات مکان و زمان

 در

فلسفه هگل

۱

·      هگل نیز از موضع ایدئالیستی سعی می کند تا بر جدا کردن نیوتونی مکان و زمان از ماده غلبه کند.

۲

·      به نظر هگل ماده ترکیبی است از مکان و زمان و لذا نسبت به آندو خصلت ثانوی دارد.

۳

·      مکان و زمان اما برعکس، کمیت های محض اند که تغییرشان هرگز به تغییر کیفی منجر نمی شود.

·      (هگل در این ادعا، دیالک تیک کمیت و کیفیت را منکر می شود و موضع متافیزیکی می گیرد.

·      مترجم)

۴

·      موضع ایدئالیستی هگل در مورد این مسأله ماهیتا متافیزیکی (ضد دیالک تیکی) است.

خ

مقولات مکان و زمان

در

 فلسفه فویرباخ

·      فویرباخ در انتقاد ماتریالیستی از فلسفه هگل، به درستی یاد آور می شود که مکان و زمان فرم های وجودی عینی ماده و شرط های ماهوی ماده اند.

ادامه دارد.