شین میم شین
شیخ سعدی
(۱۱۸۴ ـ ۱۲۸۳ و یا ۱۲۹۱)
حکایت یازدهم
۱
حکایت کنند از یکی نیکمرد
که اکرام حجاج یوسف نکرد
معنی تحت اللفظی:
نیکمردی به به احترام والی خونریز بغداد مبادرت نورزید.
گرایشات عرفانی قرون وسطی به طور کلی مخالف سرسخت قدرت های حاکم فئودالی و روحانیت کلیسای کاتولیک بوده و هوادار جنبش های اپوزیسیونی دهقانی و بورژوازی انقلابی نوخاسته بوده اند.
به قول کلاسیک های مارکسیسم،
«مخالفت انقلابی با فئودالیسم در سراسر قرون وسطی جریان داشته است.
این حرکت بنا بر مصلحت روز، گاهی به صورت عرفان، گاهی به صورت الحاد آشکار و گاهی به شکل قیام مسلحانه بوده است.
رفرماسیون قرن ۱۶ میلادی و مونتسر تحت تأثیر عرفان بوده اند. »
(مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۷، ص ۳۴۴)
اینکه اپوزیسیون در جوامع فئودالی تنها به صورت مذهبی آن می توانست پدیدار شود، احتیاج به توضیح ندارد.
مهم اشاره به این نکته است که جریان پانته ئیستی (همه چیز خدایی) عرفان مذهب و تئولوژی حاکم را مورد حمله قرار داد، مفهوم خدا در مذهب مسیح را به نقد کشید و راه را تا درجه معینی برای تفکر ماتریالیستی و پانته ئیستی هموار ساخت.
عرفان با تأکید بر نقش انسان، با برابر انگاشتن انسان و خدا و با نفی نقش واسطه بودن کلیسا میان انسان و خدا نقش مهمی در رهائی انسانها از سلطه مطلق فئودالیسم و کلیسا ایفا نمود.
از نظر تاریخی ـ ایده ای
عرفان در وهله اول واکنشی بوده علیه یاوه های فلسفی و تئولوژی حاکم.
۲
به سرهنگ دیوان نگه کرد، تیز
که نطعش بینداز و خونش بریز
معنی تحت اللفظی:
حجاج یوسف
نگاه تیزی به سرهنگ دربار افکند و فرمان داد که نطع (فرش چرمی) برایش پهن کن و گردنش را بزن.
سعدی
در این بیت شعر،
دیالک تیک (۱) را به شکل دیالک تیک حجاج یوسف و نیکمرد بسط و تعمیم می دهد.
جواب
سعدی در این بیت شعر، دیالک تیک طبقه حاکمه و توده را به شکل دیالک تیک حجاج یوسف و نیکمرد بسط و تعمیم می دهد و از عدم تمکین توده (نیکمرد) نسبت به طبقه حاکمه (حجاج یوسف) گزارش می دهد.
عدم تمکین به پادشاه خودکامه می تواند خیلی گران تمام شود و نیکمرد باید این را بداند، ولی مسئله او بودن و یا نبودن نیست.
مسئله نیکمرد این است
که
وقتی اندیشه در روح کسی نفوذ می کند،
به قوه ای مادی تبدیل می شود و او را به مقاومت و مبارزه برمی انگیزد.
۳
بخندید و بگریست مرد خدای
عجب داشت سنگیندل تیره رای
معنی تحت اللفظی:
نیکمرد
در آن واحد
هم
شاد گشت
و
هم
غمگین.
حجاج یوسف از این مشاهده این دیالک تیک خنده و گریه
حیرت کرد.
سعدی
در این بیت شعر،
برای توصیف وضع و حال نیکمرد، دیالک تیک شادی و غم را به شکل دیالک تیک (۲) بسط و تعمیم می دهد.
جواب
سعدی در این بیت شعر، برای توصیف وضع و حال نیکمرد، دیالک تیک شادی و غم را به شکل دیالک تیک خنده و گریه بسط و تعمیم می دهد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر