خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۵۶)

·

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل هفتم

بخش دوم

قسمت سوم

 

۱

·     انسان می تواند به سبب تمایلاتش، با فرامین بی چون و چرای کانت که سمتگیری شان همواره سعادت فردی است، در تضاد قرار گیرد.

·     بنابرین، انسان از این لحاظ، همیشه میان تکلیف و تمایل قرار دارد.

۲

·     انسان با تمایلات خود آزادانه تصمیم می گیرد.

·     البته تمایلات او باید چنان باشند که او به انجام تکلیف نایل آید.

·     یعنی از فرامین بی چون و چرای کانت، تبعیت کند.

·     یعنی فقط در این چارچوب به تمایلات خود آزادانه پر و بال   بخشد.

۳

·     پیش شرط چنین تصمیمگیری ئی از قرار زیر است:

·     به نظر کانت، اختیار (آزادی) لیاقت انسان در پیروی از فرامین بی چون و چرا ست و باید «به مثابه مشخصه تمایلات  کلیه موجودات خردمند پیش شرط قرار داده شود.»

·     (کانت، «مجموع آثار»، جلد ۴، ص ۸۲)

۴

·     امکان چنین تبعیتی از فرامین بی چون و چرا، مبتنی بر قانون خرد عملی است:

·     تو می توانی کاری را انجام دهی.

·     برای اینکه تو مجاز به انجام آنی.

۵

·     خصلت فرمال فرامین بی چون و چرای کانت (و هر قانون اخلاقی دیگر)، نشان دادن سمت و سویی است که بنا بر آن می توان ارزش هر رفتار معین انسانی را، یعنی ارزش اخلاقی آن را مورد قضاوت قرار داد.

۶

·     به نظر کانت، برای قضاوت، فقط فرم رفتار انسانی تعیین کننده است و نه محتوای رفتار انسانی.

۷

·     مهم آنچه که انسان انجام می دهد، نیست.

·     مهم این است که کردوکار او مبتنی بر چه موضعگیری ئی است.

۸

·     به قول کانت، «ارزش اخلاقی هر عمل مبتنی بر تکلیف، در نیت مورد نظر نیست.»

·     به همین دلیل، «تکلیف، ضرورت هر عمل مبتنی بر رعایت قانون است.»

·     (کانت، «مجموع آثار»، جلد ۴، ص ۲۶)

ادامه دارد.