تزهايی راجع به فويرباخ
کارل مارکس
اديت شده توسط انگلس
(مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۳، ص ۵ ـ ۷)
ترجمه و تحلیل
از
شین میم شین
تز پنجم
فویرباخ
در
نارضایی از تفکر انتزاعی،
به
مشاهده
روی می آورد.
او
اما
حسیت
را
به
عنوان کردوکار بشری ـ حسی پراتیکی (عملی)
در نظر نمی گیرد.
۱
فویرباخ
در
نارضایی از تفکر انتزاعی،
به
مشاهده
روی می آورد.
مارکس در این جمله،
دیالک تیک مجرد و مشخص
را
به
شکل دیالک تیک تفکر انتزاعی (مجرد) و مشاهده بسط و تعمیم می دهد.
مشاهده
بدین طریق
به
عنوان تفکر مشخص
مطرح می شود.
منظور از تفکر مجرد (انتزاعی) و تفکر مشخص چیست؟
۲
فویرباخ
در
نارضایی از تفکر انتزاعی،
به
مشاهده
روی می آورد.
مجرد و مشحص
(انتزاعی و کنکرت)
جوانب متضاد و دیالک تیکی روند شناخت
را
و
یا
نتایج حاصل از آن
(مفاهیم، احکام، تئوری ها)
را
تشکیل می دهند.
۱
مشخص به صورت پدیده های محسوس بروز می کند
و
برای حواس پنجگانه
قابل ادراک
است.
۳
شناخت
با
(چیزی) مشخص شروع می شود.
مثلا
با
سیب پلاسیده ای
شروع می شود.
۳
ما
نخست به تجزیه و تحلیل چیزهای مشخص
دست می زنیم
و
به
کمک عمل تجرید (انتزاع)
به
ساختن مفاهیم مجرد (انتزاعی)
می پردازیم.
۴
مفاهیم مجرد
جوانب، جهات، مشخصات و روابط چیزهای مشخص
را
منعکس می کنند.
۵
شناخت،
بدین طریق از مرحله چیزهای مشخص
وارد مرحله مفاهیم مجرد
می شود.
۶
این مرحله
اما
هنوز
شرایط لازم
را
برای درک قانونمندی ها
در بر ندارد.
برای اینکه
مفاهیم مجرد منفرد
هنوز
فاقد رابطه درونی اند
و
لذا
شناخت
ناگزیر
از
مرحله مفاهیم مجرد
قدم به مرحله عالیتر چیزهای مشخص می گذارد
(مثلا از مرحله سیب پلاسیده قدم به مرحله سیب به
طور کلی می گذارد)
و
ضمنا
دستاوردهای تجرید (انتزاع)
را
با
خود
همراه می برد
و
به
یکجانبگی و بی رابطگی مفاهیم
پایان می بخشد.
۷
این امر به معنی باز تولید چیز مشخص (سیب
پلاسیده) در ذهن است.
۸
چیز مورد نظر
(سیب پلاسیده)
اکنون
به
عنوان یک کل
(سیب به طور کلی)
با
تمام روابط ماهوی اش
مورد
شناسائی قرار می گیرد.
۹
به قول کلاسیک های مارکسیسم،
«مشخص مشخص است.
زیرا آن جمعبندی تعین های بیشمار است،
یعنی
وحدت
تنوع ها
ست.»
(مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۱۳، ص ۶۳۲)
۶
فویرباخ
در
نارضایی از تفکر انتزاعی،
به
مشاهده
روی می آورد.
منظور مارکس
اما
چیز دیگری
است.
منظور مارکس
گمانورزی صرف
است.
فویرباخ
نمی خواهد که به گمانورزی صرف دست بزند.
به
همین دلیل
به
مشاهده
یعنی
به
تفکر مشخص روی می آورد.
مشخصات تفکر مشخص چیست؟
۷
فویرباخ
در
نارضایی از تفکر انتزاعی،
به
مشاهده
روی می آورد.
۱
تفکر مشخص و یا مفاهیم مشخص
حاوی مشخصات زیرند:
الف
قابل مشاهده
اند.
ب
بر
عناصر فردی و تصادفی آنها
صرفنظر نشده است.
پ
شیئ مورد نظر
را
از
سایر اشیاء
مجزا نمی سازد.
ت
شیئ مورد نظر
را
در
کلیت بی کم و کاستش
مطرح می سازد.
۲
تفکرمشخص
همواره
به
نحوی از انحا
با
تمامت شعور بشری
(حتی با عواطف و احساسات)
مربوط است.
۳
یک همچو تفکری
فقط
می تواند
نقطه شروع شناخت علمی
باشد.
۴
مشاهده
هم
جز این نیست.
۵
مشاهده
اولین مرحله شناخت
است.
۶
شناخت سیب پلاسیده
با
مشاهده
شروع می شود.
۷
انسان
در
روند شناخت
از
تفکر مشخص
(کنکرت)
به
کمک تجرید (انتزاع)
به
تفکر مجرد
(انتزاعی، ابسترکت)
فرا می رود.
به
تفکری
که
با
مجردها
(انتزاعات)
کار می کند.
مشاهدات را کنار می گذارد و اشیاء ایدئال می
سازد.
۸
این گذار از مشخص (Kl) به مجرد (A1)،
از
یک سو
موجب غنی تر گشتن شناخت می شود
و
به
انسان
در
کلاف سردرگم انبوهه ای از اشیاء،
امکان پیدا کردن راه
را
اعطا می کند
و
از
سوی دیگر
به
سبب صرفنظر کردن از گشتاورهای معین فوق الذکر
مربوط به تفکر مشخص
موجب فقیرتر شدن تفکر
می گردد.
۹
انسان
از
این رو
باید
از
تفکر مجرد (A1)
دوباره
به
تفکر مشخص (K2)
که
کیفیتی بالاتر دارد،
برگردد.
(از شناخت سیب پلاسیده به شناخت سیب به طور کلی)
۱۰
در
این مرحله تفکر،
برتری مجرد (A1) نسبت به مشخص (Kl)
حفظ می شود.
ولی همزمان از بین می رود
و
در
مشخص جدیدی
رشد می کند و توسعه می یابد.
فویرباخ
در
نارضایی از تفکر انتزاعی،
به
مشاهده
روی می آورد.
مارکس در این جمله واپسین تز پنجم
از
مشاهده
(شناخت سیب پلاسیده)
فراتر می بالد
و
به
شناخت سیب به طور کلی
نایل می آید.
یعنی
به
شناخت پراتیک
نایل می آید.
مقوله پراتیک
در بر گیرنده مفهوم مشاهده نیز است.
مقوله پراتیک
مفهوم مجرد متعالی
است.
پراتیک
یکی
از
مهمترین کشفیات کلاسیک های مارکسیسم
است.
۹
پراتیک
تنها معیار مطمئن
(محک مطمئن)
برای
تعیین حقیقت احکام (جملات، دعاوی، نظرات، قضاوت ها، افکار)
است.
خواجه شیراز
نیز
می داند:
۱
خوش بود
گر
محک تجربه
(پراتیک)
آید
به
میان
تا
سیه روی
شود
هر چه در آن غش باشد.
۲
پدر تجربه (پراتیک)
ای دل
تويی
آخر
ز چه روی
طمع مهر و وفا
از
پسران
می داری؟
۹
پراتیک
ضمنا
زادگاه اندیشه
است.
تفکر
در
روند کار (پراتیک)
صورت می گیرد.
پایان تز پنجم
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر