شین میم شین
نه اندیشه مادرزاد وجود دارد
و
نه اندیشیدن مادرزادی.
اندیشیدن
را
باید مثل هرعلم،
در روندی دشوار فراگرفت.
شیخ سعدی
(۱۱۸۴ ـ ۱۲۸۳ و یا ۱۲۹۱)
(دکتر حسین رزمجو: بوستان سعدی، ص ۱۱ ـ ۱۵)
۱
بداندیش تو ست، آن و
خونخوار خلق
که نفع تو جوید، در آزار
خلق
معنی
تحت اللفظی:
کسی
که نفع تو را در مردم آزاری می جوید،
بدخواه
تو و خونخوار مردم
است.
سعدی
در
این بیت شعر
شبان
را
از
صدمات استرتژیکی گرگ
آگاه می سازد.
او
از
ستمی که بر توده های رعیت
می رود،
نمی تواند بی خبر باشد
و
لذا
پادشاه
را
از
خوردن فریب ظاهر گرگ ها
منع می کند:
کسی نفع دربار را در آزار
خلق می جوید، اگر هم با تشدید استثمار رعایا به پر کردن گنج دربار کمک کند، در واقع
بداندیش سلطنت است.
۲
بداندیش تو ست، آن و
خونخوار خلق
که نفع تو جوید، در آزار
خلق
سؤال
سعدی
در این بیت شعر،
برای تعیین چند و چون مأمورین جمع آوری خراج و
بهره مالکانه و غیره،
تثلیث ش ـ گرگ ـ گ
را
به شکل تثلیث ش ـ مأمور دولتی
ـ ر بسط و تعمیم می دهد.
جواب
سعدی
در این بیت شعر،
برای تعیین چند و چون مأمورین جمع آوری خراج و
بهره مالکانه و غیره،
تثلیث شبان ـ گرگ ـ گله
را
به شکل تثلیث شاه ـ مأمور دولتی ـ رعیت بسط و تعمیم می
دهد.
۳
خداترس را بر
رعیت گمار
که معمار ملک
است پرهیزگار
سؤال
سعدی
در بیت قبلی همین شعر
به عنوان
معیار عینی
برای تعیین مأمور دولتی،
دیالک تیک الف ملک و خ ملک
را
به خدمت گرفته بود
و
مأمور
خداترس و پرهیزگار
را
معمار
ملک
نامیده بود.
جواب
سعدی
در بیت قبلی همین شعر
به عنوان
معیار عینی
برای تعیین مأمور دولتی،
دیالک تیک آبادی ملک و خرابی ملک
را
به خدمت گرفته بود
و
مأمور
خداترس و پرهیزگار
را
معمار
ملک
نامیده بود.
۴
سعدی
یک سال بعد،
در
گلستان
نیز
همین دیالک تیک
را
در
مورد مأموران دولتی
به خدمت
می گیرد:
غافلی را شنیدم
که
خانه رعیت خراب کردی،
تا
خزینه سلطان آباد کند.
(گلستان با ب اول، ص ۴۲ ـ ۴۳.)
معنی تحت اللفظی:
کوته اندیشی
برای پر کردن خزانه سلطان
رعایا را خانه خراب می کرد.
سؤال
سعدی
در این جمله گلستان
دیالک تیک آبادی ملک و خرابی ملک
را
به شکل دیالک تیک آباد کردن
خ و خراب کردن خ بسط و تعمیم می دهد
و
مأمور
مربوطه
را
غافل می نامد.
جواب
سعدی
در این جمله گلستان
دیالک تیک آبادی ملک و خرابی ملک
را
به شکل دیالک تیک آباد کردن خزینه سلطان
و خراب کردن خانه رعیت بسط و تعمیم می دهد
و
مأمور
مربوطه
را
غافل می نامد.
۵
این نکته بر پیگیری و مداومت تئوریکی ـ فکری سعدی
دلالت دارد.
سعدی
اندیشنده ای ژرف اندیش و
سیستماتیکی اندیش
است.
سعدی
به
عالی ترین عضو و نماینده
طبقه حاکمه
هشدار می دهد:
عدول مأمورین دولتی از حد عینی
همان
و
هموار گشتن راه برای قیام دهقانان و یا فرار از روستاها همان.
به نظر سعدی
شبان
باید
گرگ
را
تحت کنترل داشته باشد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر