زمان و مکان (4)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

روفسور دکتر هلموت میلکه

برگردان شین میم شین

4

مقولات زمان و مکان  در فلسفه جان تولاند

جان تولاند (1670 ـ 1722)  

آزاداندیش ایرلندی روشنگری

تغییر مذهب از کاتولیسیسم به پروتستانتیسم

تحصیلکرده در فلسفه و تئولوژی

از پیروان جان لاک

از طرفداران پانته ئیسم

مؤلف «نامه های سرنا» (1704) 

کتاب او تحت عنوان «مسیحیت عاری از اسرار»

 در سال 1697 در دابلین علنا سوزانده شد.

·        جان تولاند ـ ماتریالیست انگلیسی ـ با جدا کردن متافیزیکی زمان و مکان  از ماده ی متحرک به مخالفت برمی خیزد.

·        اوزمان و مکان  مطلق و مستقل از ماده را رد می کند.

5

مقولات زمان و مکان  در فلسفه لایب نیتس

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس (1646 ـ 1716)

فیلسوف، دانشمند، ریاضی دان، دیپلومات، فیزیکدان، مورخ، سیاستمدار، 

کتاب شناس و دکتر در حقوق دنیوی و کلیسائی

ایدئالیست عینی

روح یونیورسال زمانه خویش

1

·        لایب نیتس نیز خصلت مطلق زمان و مکان  را عیب اصلی طرح ماتریالیستی ـ مکانیکی نیوتون می داند.

2

·        لایب نیتس درک دیالک تیکی از زمان و مکان  را نمایندگی می کند.

3

·        به نظر او زمان و مکان  مناسبات و روابط انتظامی میان اشیاء و روندهائی اند که همزمان وجود دارند و یا به دنبال هم می آیند.

·        به عبارت دیگر زمان و مکان  با ماده در پیوندند و در خارج از ماده واقعیت (رئالیته) مطلق ندارند.

4

·        اما از آنجا که ماده به نظر لایب نیتس فقط «دگرسانی روح»   است و بمثابه «رشته پیوند دنیوی» است که «مونادها» را بهم پیوند می دهد و از آنجا که مونادها حاوی وجود فکری اند، پس نظر اصولا درست لایب نیتس مبنی بر رد خصلت مطلق مکان   و زمان، با انکار ایدئالیستی وجود واقعی و عینی زمان و مکان همراه می شود.

·        (موناد یعنی لایتجزا، ساده، واحد ازلی واپسین متمرکز در خویش. مترجم)

5

·        به نظر لایب نیتس، زمان و مکان  در تحلیل نهائی عبارتند از ادراکات سوبژکتیو، اگرچه آنها با نظام عینی اشیاء در جهان انطباق دارند.   

6

·        این درک ایدئالیستی از ماهیت زمان و مکان، تبیین پیشرفته خود را در فلسفه کانت می یابد.

6

مقولات زمان و مکان  در فلسفه کانت

·        به نظر کانت، زمان و مکان  فرم های محض مشاهده اند که فقط شامل حال سوبژکت می شوند و نه شامل حال «چیزهای در خود»

7

مقولات زمان و مکان  در فلسفه هگل

·        هگل نیز از موضع ایدئالیستی، سعی می کند تا بر جدا کردن نیوتونی زمان و مکان  از ماده غلبه کند.

·        به نظر هگل ماده ترکیبی است از زمان و مکان  و لذا نسبت به آندو خصلت ثانوی دارد.

·        زمان و مکان  اما برعکس، کمیت های محض اند که تغییرشان هرگز به تغییر کیفی منجر نمی شود.

·        موضع ایدئالیستی هگل در مورد این مسئله ماهیتا متافیزیکی (غیر دیالک تیکی)   است.

8

مقولات زمان و مکان  در فلسفه فویرباخ

·        فویرباخ در انتقاد ماتریالیستی از فلسفه هگل، بدرستی یاد آور می شود که زمان و مکان  فرم های وجودی عینی ماده و شرط های ماهوی ماده اند.

ادامه دارد.