دئیسم (1)

مارتین فونتیوس (1934)

عالم ادبیات آلمانی

رومانیست

تز دکترا: ولتر

از اساتید دانشگاه لایپزیگ

متخصص استه تیک  

استاد دانشگاه و رئیس مرکزپژوهشی روشنگری اروپا

متخصص آثار ولتر، روشنگری فرانسه و آلمان

مؤلف دایرة المعارف 6 جلدی

«مفاهیم بنیادی استه تیک»

 پروفسور دکتر مارتین فونتیوس

برگردان شین میم شین

·         دئیسم، جریان مذهبی ـ فلسفی ئی در روشنگری انگلیس، فرانسه و آلمان بوده است.

1

·        دئیسم، بمثابه پاسخی به کشمکش های طبقاتی در قرن شانزدهم و هفدهم بوده که در زیر پرچم دین و یا مذهب صورت می گرفت.

2

·        دئیسم،  ایده ی دین و یا مذهب طبیعی و یا طبیعتمذهب مبتنی بر عقل و مبتنی بر جنبه های مثبت همه مذاهب و ادیان را توسعه می دهد و ضمنا تعالیم مسیحیت و تاریخ آن را به تیغ انتقاد سیستماتیک می سپارد.

3

·        تنش درونی تفکر دئیستی از تضاد ناآگاهانه میان موضع حقوقی ـ طبیعی آغازین آن و نطفه های نگرش تاریخی آن نشئت می گرفت، که دئیسم به عنوان وظیفه ای برای توضیح رابطه تاریخی دین و یا مذهب طبیعی و مسیحیت برای خود تعیین کرده بود.

4

·        تأثیر دئیسم در قرن هجدهم میلادی غول آسا بوده است و اکثریت روشنگران، دئیست بوده اند.

بخش اول

نام دئیست

·        نام دئیست در قرن شانزدهم، احتمالا برای نامیدن طرفداران سوسی نیاریسم و یا مکتب ضد تثلیث بکار می رفت که از (اب و ام و روح القدس) تنها اب را بمثابه خدا قبول داشتند.

1

·        واژه «دئیست» را در ادبیات مدرن برای اولین بار چارلز بلونت (1659 ـ 1693 میلادی) در مورد خودش بکار برد.

2

·        معانی مترادف با دئیست، به شرح زیر بوده اند:

الف

·        «آزاد اندیش»، که به کسانی اطلاق می شد که جسارت تفکر آزاد علیه اوتوریته کلیسا را داشتند.

ب

·        «ناتورالیست»، که در مورد کسانی بکار می رفت، که با اعتقاد به ماوراء الطبیعه و وحی مخالف بودند.

ت

·        طرفداران مذهب طبیعی.

3

·        منشاء تاریخی دئیسم حاکی از فرقه ای مسیحی است که علیرغم داشتن برچسب انتقاد از مذهب، دارای اعتقادات مذهبی راستین بوده و بارها در صدد تشکیل همبود مذهبی دئیستی برآمده، ولی ناکام مانده است.

·        (تولاند، ولتر، روبسپیر)

4

·        میراث معنوی دئیسم را هگل، در اثر خود تحت عنوان «دین و یا مذهب شنلسی آلمانی قرن نوزدهم میلادی» بارآور می سازد.

5

·        هگل در این اثر خود، همه جا از مسائلی آغاز به بحث می کند که دئیست ها مطرح کرده اند.

6

 برونو باوئر (1809 ـ 1882)

تئولوگ، منتقد انجیل، فیلسوف و تاریخدان

·        مهمترین نمایندگان دئیسم عبارت بودند از هگلیانیست های جوان (اشتراوس، برونو باوئر) و بنیانگذار مکتب توبینگر (کریستیان باوئر)،  که ماتریالیسم تاریخی در چالش با نظرات آنان ـ آن سان که فرانتس مرینگ خاطر نشان می شود ـ به حل مسئله پیدایش مسیحیت نایل می آید.

7

 داوید فریدریش اشتراوس (1808 ـ 1874)

نویسنده، فیلسوف و تئولوگ

·        از اواخر قرن نوزدهم، با کاهش نفوذ تفکر اروپا محور و با رشد تفکر ماتریالیستی که پیدایش تفکر مذهبی از موضوعات مهم آن بوده، جذابیت علمی دئیسم رو به افول می رود.

8

 ارنست ترولچ (1865 ـ 1923)

تئولوگ، فرهنگفیلسوف، سیاستمدار لیبرال

آثار:

آته ئیسم، تئولوژی، مسیحیت (2000)

لوتر و جهان مدرن (2000)

متد تاریخی و دگماتیکی در تئولوژی (1898)

تاریخگرائی (هیستوریسم) و مسائل آن (1922)

تاریخگرائی (هیستوریسم) و غلبه بر آن (1924)

·        بررسی کلی ارنست ترولچ جوان در سال 1892 میلادی راجع به دئیسم هنوز هم اعتبار خود را حفظ کرده است.

ادامه دارد.