دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (103)

فصل پنجم

 ایدئالیسم

پروفسور دکتر اندراس گدو

برگردان شین میم شین

بخش سوم

تاریخ پیدایش فلسفه حیات و پوزیتیویسم:

خردستیزی

قسمت نهم

 نسبیت شناخت

سر ویلیام هامیلتون

 ادامه

10

 دیوید هیوم (1711 ـ 1776)

فیلسوف، اقتصاددان و تاریخدان

از نمایندگان برجسته روشنگری انگلستان

از اقتصاددانان ما قبل اقتصاد کلاسیک

معلم کانت و از دوستان و همفکران آدام اسمیث

·        سر ویلیام هامیلتون این اندیشه را در ملغمه ی بلحاظ منطقی ناپیگیری از دید فلسفه شعور خویش بر زبان می راند.

·        این اندیشه از سوئی در تبعیت از دو قانون اساسی ایدئالیستی به میراث مانده است و از سوی دیگر در تبعیت از تردیدگرائی (اسکپتیسیسم) هیوم و در تأیید آن بوده است.

·        مراجعه کنید به تردیدگرائی (اسکپتیسیسم) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

11

·        هامیلتون از تردیدگرائی (اسکپتیسیسم) هیوم، رلاتیویسم (نسبیت گرائی) معرفتی ـ نظری (تئوری شناخت) را وام گرفته است.

·        با توجه به همین رلاتیویسم معرفتی ـ نظری بوده که جان استوارت میل فلسفه هامیلتون را به مثابه عنصری در پیشتاریخ پوزیتیویسم محسوب داشته است.      

12

 هربرت اسپنسر (1820 ـ 1903)

فیلسوف و جامعه شناس

مؤسس تئوری اوولوسیون و از پیشقراولان سوسیال ـ داروینیسم

·        همین برداشت از نسبیت شناخت نه فقط توسط جان استوارت میل و هربرت اسپنسر به خدمت گرفته می شود، بلکه همچنین در منافذ تفکر فلسفی بورژوائی در آن زمان نیز وارد می شود.

13

·        جان استوارت میل همین برداشت از نسبیت شناخت را حتی بعدها در دوره به چالش کشیدن فلسفه هامیلتون حفظ کرده بود.

  

14

·        براهین هامیلتون در زمینه نسبیت شناخت اکلکتیکی ـ دوپهلو بوده اند:

الف

·        هامیلتون در وجود مستقل ماده تردید داشت.

ب

·        اما ضمنا مخالف نظری بود که «وجود نسبی» را در رابطه با ما نسبی تلقی می کرد.

·        «هر آنچه می شناسیم، نمودین است.

·        جزو نمود (پدیده) نا شناخته است.

·        ما اصولا نمی دانیم که ماده چیست و ضمنا نمی دانیم که روح چیست.»

·        (جان استورات میل، «بررسی فلسفه هامیلتون و مسئله اساسی فلسفه»، ص 17، 1878)

15

·        هامیلتون اما درک الهامی از روح مطلق را قبول داشت و تحت شرط و شروط  فلسفه پسیکولوژیکی ـ شعورین (فلسفه شعور)  و بر مبنای آن از تئولوژی (فقه) طرفداری می کرد.   

16

·        قبول تردیدگرائی هیوم و تبلیغ آن توسط هامیلتون، فلسفه او را از سوئی زیر بار ایدئالیسم عینی قرار می داد که در آن دوره رواج وسیع داشت و از سوی دیگر زیر بار نظراتی از اینتوئی سیونیسم (الهامگرائی) قرار می داد.

·        به همین دلیل اجزای مختلف این آش فلسفی هامیلتون به تضعیف متقابل یکدیگر می پرداختند.

17

·        اصل نسبیت شناخت هامیلتون پدیده ها را به مثابه مرز و سرحد دیسکورسیو دانش تلقی می کرد.

·        (دیسکورس به طرز تفکری اطلاق می شود که در آن استدلال از طریق گذار از مفهومی به مفهوم دیگر صورت می گیرد. مترجم)   

18

·        اصل نسبیت شناخت هامیلتون من و غیرمن را، یعنی روح و ماده را در مخرج مشترک پدیده ها می دید.

·        اما آندو را، یعنی روح و ماده را (من و غیرمن را) در ورای سری های شناخت جوهر پنهان و غیر قابل شناخت قبول داشت.

·        یعنی تمایزی را که بلحاظ پدیده ای (نمودین) نفی و انکار کرده بود، در چارچوب غیر قابل شناخت ها بدان بازمی گرداند.  

      

·        «روح و ماده اگر شناخته شده باشند و قابل شناخت باشند، فقط می توانند دو سری متفاوت از پدیده ها و کیفیت ها باشند.

·        روح و ماده اگر شناخته شده باشند و قابل شناخت باشند، از دو جوهر تشکیل می یابند که در آنها احتمالا این دو سری متفاوت از پدیده ها و کیفیت ها قرار دارند.

·        تمامی شناخت ما از روح و ماده نسبی است.

·        ما از شناخت چیزهای مطلق و درخود عاجزیم.»

·        (هامیلتون، «درس متافیزیک و منطق»، جلد 1، ص 138)  

ادامه دارد.