دایرة المعارف فلسفه بورژوایی واپسین (566)

 

پروفسور دکتر هلموت لانگه

استاد دانشگاه برمن (آلمان)

فصل ۲۲

 فنفلسفه 

(تکنیکفلسفه)

برگردان

شین میم شین

پیشکش

به

عبد الصمد کامبخش

چشم و چراغ توده

بخش دوم

خصلت عام فنفلسفه

ادامه

۲۰

·    قضاوت منفی نسبت به تکنیسین ها به مثابه واقفان واقعی به فن، آنهم از سوی کسانی که به دلیل رشته تحصیلی شان و افق علمی ـ حرفه ای شان از فن فرسنگ ها فاصله دارند، تضاد های موجود را ژرفتر ساخته است. 

۲۱

فریدریش گئورگ یونگر

(۱۸۹۸ ـ ۱۹۷۷)

شاعر، نویسنده، منتقد فرهنگی، مقاله نویس

·    به نظر فریدریش گئورگ یونگر، «تکنیسین در ماهیت روحی اش، گنگ است.

·    برای برقراری رابطه واقعی با فن، باید بیش از تکنیسین بود.»

·    (یونگر، «تکمیل فن»، ۱۹۵۳، ص ۱۷۷

·    «کارگر. حاکمیت و هیئت»، ۱۹۳۲، ص ۱۴۹)

۲۲

·    این تضاد هرگز مطلق نبوده و تا کنون برای درک خودویژگی های اختلافنظر های معاصر و تحول تاریخی آنها مناسب نبوده است. 

۲۳

·    علیرغم این تمایزات هم بلحاظ طرز نگرش سیستماتیکی ـ طرحی در رابطه با فن و هم در رابطه با تعین های فلسفی مسئله مبتنی بر آن، همواره همرأیی های مهمی میان مؤلفین متعلق به محیط مهندسی و مؤلفین متعلق به سنت «علمی ـ انسانی» (علوم انسانی) وجود داشته اند. 

۲۴

·    فن از همان آغاز، روی هم رفته در دو سطح سیستماتیکی (منظم) متفاوت زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است: 

الف

·    فن از سویی به مثابه سیستموسیله مناسب با هدف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. 

·    از این دیدگاه، فن را نه، می توان مثبت ارزیابی کرد و نه، منفی.

·    به قول یاسپرس، «بسته به این است که انسان ها فن را چگونه مورد استفاده قرار می دهند.

·    فن در خدمت چه چیزی است و تحت چه شرایطی به خدمت گرفته می شود.»

·    (یاسپرس، «منشاء و آماج فن»، ۱۹۵۵، ص ۱۲۲)

ب

·    از سوی دیگر، فن بالاعم و روی هم رفته، به مثابه فاکتور تعیین کننده (دترمینانت) فکری و اجتماعی خاص هستی انسانی تلقی می شود، که همزمان بیانگر تفکر خاصی و فرم تفکر خاصی و درک درخوری از خود تحقق بخشی انسانی است.

·    طیف مؤلفینی که با این استنباط از فن موافق اند، از همان آغاز مواضع متفاوت داشته اند که از انتقاد سرسختانه از فن شروع می شود و به دفاع اوپتیمیستی (مبتنی بر خوش بینی) از فن می رسد. 

۲۵

·    به همین دلیل، کلیشه رایج مبنی بر «اوپتیمیسم فنی» (خوش بینی فنی) و «پسیمیسم فنی» (بدبینی فنی) برای تحلیل مواضع فنفلسفی، برای تحیل مراحل منفرد و برای تحلیل هر کدام از خطوط سنتی (چه خطوط سنتی مبتنی بر علوم انسانی و چه خطوط سنتی مبتنی بر محیط مهندسی) فقط از ارزش معینی برخوردار است. 

۲۶

·    اهمیت اصلی تمییز در محتوای اجتماعی ـ سیاسی هر دو عنصر است: 

الف

·    «پسیمیسم فنی» (بدبینی فنی)، حاوی فونکسیون فلج کننده نیرومندی است.  

ب

·    «اوپتیمیسم فنی» (خوش بینی فنی)، به مثابه گشتاوری (ممانی) در بسیج اجتماعی عمل می کند. 

۲۷

زیگفرید ولگاست

(۱۹۳۳ ـ ۲۰۱۷)

پروفسور فلسفه

·    هر دو گشتاور فوق الذکر می توانند در آن واحد به یکسان در خدمت طبقه حاکمه قرار داشته باشند.

·    راجع به حدود و ثغور و همچنین راجع به فونکسیون های معرفتی آندو، مراجعه کنید به

·    (ولگاست و بانزه، «فلسفه فن»، ص ۲۳) 

 

پروفسور گرهارد بانزه

۲۸

·    فن نیز فقط از این نقطه نظر به طرق متفاوتی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

ادامه دارد.