سیری در گلستان سعدی (50)

سعدی شیرازی 

 ( ۵۶۸ - ۶۷۱ هجری شمسی)

حکایت چهارم

(گلستان با ب اول، ص 21 ـ 24) 

شین میم شین

  

پرتو نیکان نگیرد، هر که بنیادش بد است

تربیت نا اهل را چون گردکان بر گنبد است.

 

·       معنی تحت اللفظی:

·       کسی که بد ذات باشد، تحت تأثیر نیکان قرار نمی گیرد.

·       تربیت نا اهل به همان اندازه دشوار است که نگهداشتن گردو بر گنبد.

·       سعدی در این بیت، تئوری گوهر و بنیاد خود را مطرح می سازد:

1

·       بنا بر این تئوری، هرکس بطور مادرزادی و خدادادی، دارای بنیادی نیک و یا بد است.

2

·       این تئوری بر بنیان تئولوژی (فقه) بنا شده است.

·       بر بنیان قصه کتب مقدس راجع به دو پسر حوا و آدم استوار شده است.

3

·       حوا و آدم بروایت کتب مقدس، دو پسر داشته اند، به نام های هابیل و قابیل، که مظهر تئولوژیکی خیر و شر بوده اند.

4

·       می توان گفت که در کتب مقدس، دیالک تیک خیر و شر به شکل دیالک تیک هابیل و قابیل بسط و تعمیم یافته است:

·       برادری آندو نشانه وحدت و انقطاب آندو به دو ضد آشتی ناپذیر نشانه تضاد آندو ست.

5

·        این بدان معنی است که پس از خروج بنی بشر از بهشت برین (جامعه اشتراکی آغازین)، جنگ میان خیر و شر آغاز شده است.

·       این همان موتور تحولات اجتماعی است که مبارزه طبقاتی نام گرفته است.

6

·       مبارزه طبقاتی بدین طریق، در قاموس تئولوژی هم بدرستی طرح می شود و هم ناتورالیزه می شود.

·       یعنی به مثابه امری طبیعی، انسانی ـ ذاتی و خدا خواسته تلقی می شود و ضمنا ازلی و ابدی جا زده می شود و عملا تحریف می شود.

7

·       این جزم بدان معنی به خورد توده داده می شود که گویا تا بنی بشر در زمین بوده، جنگ طبقاتی هم بوده و ضمنا برادرکشی در طبیعت بنی بشر بوده، در نهاد بنی بشر بوده و نه در خصلت و ماهیت سیستم اجتماعی.

8

·       تئوری گوهر و بنیاد، مبتنی است بر دترمینیسم فلسفی که در تفکر مذهبی بمثابه جزم تئولوژیکی «مشیت الهی» مطرح می شود.

·       مراجعه کنید به دترمینیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

 

9

·       پیاده کردن این تئوری بر مسائل اجتماعی به فاتالیسم و سرنوشتگرائی می انجامد.

·       مراجعه کنید به فاتالیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

10

·       تئوری گوهر و بنیاد شامل حال همه عناصر هستی می شود.

11

·       بنا بر این تئوری، جمادات، نباتات و حیوانات نیز به نیک بنیاد و بد بنیاد طبقه بندی می شوند.

12

پرتو نیکان نگیرد، هر که بنیادش بد است

تربیت نا اهل را چون گردکان بر گنبد است.

·       مفاهیم مطروحه در این بیت سعدی یعنی مفاهیم «بنیاد»، «نیک»، «بد» و «تربیت» همه مفاهیمی انتزاعی و نسبی اند.

13

·       نمایندگان این تئوری نمی توانند و نمی خواهند تعریف دقیق و علمی از مفاهیم بنیاد، خوب، بد و تربیت عرضه کنند.

14

·       خوب و بد، خیر و شر مفاهیمی نسبی اند، یعنی از سوی طبقات مختلف مردم، در فرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی مختلف، بطرق گوناگون و چه بسا متضاد، در قالب هنجارها، قواعد، موازین و مقررات اجتماعی، مطرح، تعریف و توجیه می شوند.

15

·       این تئوری یکی از خطرناک ترین تئوری های اجتماعی سعدی و بعد حافظ است.

·       این تئوری بظاهر بی خطر به نظر می رسد.

·       ولی در حقیقت تئوری شبه فاشیستی ئی است.

·       این تئوری همچنان و هنوز توجیه تئوریکی (نظری) و تئولوژیکی (فقهی) لازم برای کشتار بی رحمانه همنوعان را عرضه می کند.

·       فرم عرضه این تئوری متفاوت است، محتوای آن اما همیشه همان است که همیشه و همه جا بوده است:

ابربشر نیچه

 

الف

·       راسیسم و فاشیسم نژاد را عمده می کنند و قتل عام نژاد پست بوسیله نژاد عالی را توجیه می کنند و مشروعیت می بخشند.

 ب

·       فوندامنتالیسم در همه فرم های شرقی و غربی اش، بنیادهای مذهبی، ملی و غیره را مطلق می کنند و برادرکشی را توجیه نظری می کنند.

ادامه دارد