تمدن

اوسوالد اشپنگلر (1880 ـ 1936)

فیلسوف تاریخ، مورخ فرهنگ و نویسنده ضد دموکراتیک آلمان
از تدارک بینندگان معنوی ناسیونال ـ سوسیالیسم
مؤلف «اضمحلال غرب» و آثار دیگر
توینبی و بورکناو تحت تأثیر او قرار داشته اند.

پروفسور هانس شولتسه
برگردان شین میم شین

• تمدن در زبان عامیانه بمعنی فرهنگ مادی بکار می رود.

• مارکسیسم ـ لنینیسم تحت مفهوم تمدن، آن دوره از تاریخ بشریت را در نظر می گیرد که با تجزیه جامعه اولیه آغاز می شود و در گذر از برده داری، فئودالیسم و سرمایه داری، یعنی «سه فرم بزرگ بردگی که شاخص های سه دوره بزرگ تمدن اند» ـ به سوسیالیسم می رسد که با آن تاریخ واقعی، یعنی انسانی بشریت آغاز می شود و ادامه می یابد.
• (کلیات مارکس و انگلس، جلد 21، ص 170)

• با توجه به تضادمندی درونی توسعه تمدن در سرمایه داری و بویژه در امپریالیسم، فلاسفه بورژوائی آلمان تمدن و فرهنگ را بطور متافیزیکی در مقابل هم قرار می دهند.
• بدین طریق اشپنگلر ـ نظریه پردازحرکت دایره وار ـ مرحله اضمحلال را به مثابه سومین مرحله توسعه هشت فرهنگ جهانی، مستقیما بمثابه مرحله ای از تمدن تلقی می کند.

آرنولد توینبی (1889 ـ 1975)
مورخ فرهنگ، فیلسوف تاریخ، سیاستمدار انگلیسی
از مبلغان تئوری حرکت دایره وار

• آرنولد توینبی ـ جانشین انگلیسی اشپنگلر ـ برعکس، مفهوم تمدن را با مفهوم اشپنگلری «دایره فرهنگ» مترادف می داند.
• توینبی از این مفهوم تمدن برای تقسیم مکانی و زمانی تاریخ جهان به مقاطع دلبخواهی گوناگون مجزا از هم استفاده می کند و شاخص های این تقسیم بندی او را آموزش مذهبی حاکم، سبک هنری، کشفیات بزرگ و امثالهم در موارد مختلف ومتنوع تشکیل می دهند.

• توینبی بکمک این مفهوم، اهداف زیر را در مد نظر دارد:

1

• مقابله با مفهوم مارکسیستی فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی

2

• مقابله با نظریه مارکسیستی مبتنی بر وحدت تاریخ جهان و پیشرفت اجتماعی

3

• توجیه تئوری خود تحت عنوان یوروسنتریسم (اروپامرکزی)

4

• توجیه بقای نظام محکوم به زوال سرمایه داری

بطلان تفسیر توینبی از مفهوم «تمدن»

1
بلحاظ منطق صوری

• اما این مفهوم سازی توینبی بلحاظ منطق صوری اشتباه آمیز است، زیرا تمدن های مورد نظر او هر کدام بمثابه تمدنی مطلقا منحصر بفرد و غیرقابل مقایسه با تمدن های دیگرند و از هیچ لحاظی وجه مشترکی میان آنان وجود ندارد، امری که استفاده از مفهوم واحد را پیشاپیش ممنوع می سازد.

2
بلحاظ تئوریکی (نظری)

• این مفهوم سازی بلحاظ تئوریکی هم اشتباه آمیز است، زیرا توسعه تاریخ را نمی توان ناشی از پدیده های فکری (هنر، مذهب و غیره) قلمداد کرد.

3
تضاد با اصول تفکرعلمی

• و بالاخره این مفهوم سازی بر خلاف اصول تفکر علمی است، زیرا آن از ارائه دلیل عقلی برای توسعه بالنده تمدن باصطلاح مسیحی ـ غربی عاجز است که تحت این عنوان دولت های سرمایه داری اروپا و آمریکا مطرح می شوند.

• مراجعه کنید به فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی، فرهنگ، پیشرفت، توسعه، تئوری حرکت دایره وار در تارنمای دیارة المعارف روشنگری

پایان