طبقه حاکمه به چه معنی است؟ (3)

ایمانوئل والر اشتاین (متولد 1930)

جامعه شناس آمریکائی

نماینده ماکرو تئوری
ماکروتئوری جنبه های سیاسی ـ اقتصادی، تاریخی و قیاسی را در مد نظر دارد.
ماکروتئوری رقیب تئوری مدرنیزاسیون است.

پروفسور دکتر هانس یورگن کریمانسکی
برگردان یدالله سلطان پور

3
طبقه حاکمه تمام ارضی

• مفهوم طبقه حاکمه که پدیده حاکمیت را به سرنوشت مفهوم طبقه مرتبط می سازد، مفهومی بی ثبات و متغیر است.
• مفهوم طبقه با ساختارهای اجتماعی «مدرنیته» و با داربست دولتی ـ ملی چنان تنگاتنگ پیوند خورده بود که بعد تمام ارضی مطروحه آن در مانیفست حزب کمونیست فراموش می شد و به عرصه عمل واقعی بی ربط می ماند.

1

• طرح والر اشتاین موسوم به سیستم طبقه جهانی جا نیفتاد.

2

• مفهوم طبقه سرمایه دار را نیز که با مفاهیم «قدرت بهره وری از سرمایه» ناشی از مناسبات تولیدی و مرتبط با مناسبات مالکیت، مناسبات تقسیم و مناسبات دانش پیوند دارد، بدشواری می توان به مثابه مفهوم طبقه اجتماعی مقبولیت بخشید.

3

• بحث بر سر طبقه حاکمه تمام ارضی و یا طبقه سرمایه دار چند ملیتی (تی سی سی) نیز با این مشکل همراه بوده است.
• (روبینسون و هریس (2000)، فان در پیژل (2001)، اسکلر (2000)، کوکس (1987))

4

• تهیه دلایل تجربی (امپیریکی) برای طبقه حاکمه تمام ارضی بطور اجتماعی تعریف شده دشوار است.

5

• نخبگان کاپیتالیستی «معمائی» ناگشودنی اند.
• (مراجعه کنید به مویزر و وگشتافه (1987))

6

• علاوه بر این، ساختارهای بازار بحث بر سر قدرت را امکان پذیر می سازند.

• قدرت مطلقه و خودکامه، در حال حاضر، در سازمان های زیر تمرکز می یابد:

1

گروه بانک جهانی یکی از ارگان‌های سازمان ملل متحد است و در کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ که ساختار اقتصادی جهان بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفت به وجود آمد
بخش‌های بانک جهانی:
بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه
انجمن توسعه بین‌المللی
شرکت بین‌المللی تامین مالی
آژانس چندجانبه تضمین سرمایه ‌گذاری
مرکز بین‌المللی حل اختلافات سرمایه‌گذاری
ویکی پیدیا

• بانک جهانی

2

سازمان تجارت جهانی (WTO)
یک سازمان بین‌المللی است که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلافات بین اعضا را حل و فصل می‌کند.
اعضای سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که موافقت‌نامه‌ های (حدود ۳۰ موافقت‌نامه) این سازمان را امضا کرده‌اند.
مقر سازمان تجارت جهانی در ژنو، سویس قرار دارد.
تا نوامبر ۲۰۱۰، ۱۵۳ کشور عضو این سازمان شده‌اند.
جمهوری کیپ ورد در حال حاضر جدیدترین عضو این سازمان محسوب می‌شود.
ویکی پیدیا

• سازمان تجارت جهانی

3

صندوق بین‌المللی پول
( International Monetary Fund) (IMF)
یکی از ارگان‌های سازمان ملل متحد است که بر اجرای سامانه پولی بین‌المللی نظارت دارد.
صندوق بین‌المللی پول، یکی از معتبرترین منابع ارزیابی و پیش‌بینی وضعیت اقتصادی جهان محسوب می‌شود
طرح تأسیس صندوق در کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ که ساختار اقتصادی جهان بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفت به وجود امد
صندوق بین‌المللی پول در دی ۱۳۲۴ شروع به کار کرد
هدف از تشکیل صندوق عبارت است از:
گسترش همکاریهای پولی بین‌المللی و تسهیل رشد متوازن تجارت بین‌الملل
ایجاد سامانه باثبات ارزی بین اعضا و پرهیز از رقابت در کاهش نرخ ارزها
تهیه منابع لازم از طریق منابع عمومی صندوق، به منظور کمک به کشورهای عضو دارای کسری تراز پرداختها
ویکی پیدیا

• صندوق بین المللی پول

4

• «قدر قدرت های چند حرفی» اقتصاد جهانی
• (به قول روبینسون و هریس)

5

• کنسرن های خصوصی چند ملیتی

6

• بر این سطح تجزیه و تحلیل بدشواری می توان به تثبیت نقش (تمام ارضی) سازمان های دولتی نایل آمد.
• بکمک طرح موسوم به «ژئوپولیتیک نرم» تلاش می شود که شبکه اعمال و موافقت های میاندولتی در مد نظر قرار گیرد.
• در اینجا بی تردید با «هژمونی واره» ایالات متحده امریکا برخورد می کنیم.

7

• در درون گروه هائی که می توانند جزو گروه کنسرن های چند ملیتی (تی سی سی) تلقی شوند،اختلافات ایدئولوژیکی شدیدی میان گروه های زیر شعله ورند:

1

• کنسرواتیو های (محافظه کاران) طرفدرا بازار آزاد

2

• استروکتورالیست های (ساختارگرایان) نئولیبرال

3

• تنظیمگران نئولیرال

4

• طرفداران «راه سوم»

8

• تشکیل محورهای ملی و اتحادیه های دیگر مسئله را بمراب بغرنج تر می سازد.

• اما علیرغم آن، وسوسه این است که طبقه سرمایه دار چند ملیتی که از سوی هیجکدام از طبقات دیگر به مصاف طلبیده نیم شود، «به مثابه تنها طبقه حاکم بر اقتصاد جهانی تلقی شود.»
• (روبینسون و هریس، 2000)

• اما سؤال ما کماکان بی پاسخ می ماند که آیا می توان آن را طبقه حاکمه اجتماعی تمام ارضی تلقی کرد؟

جیووانی اریگی (1937 ـ 2009)
جامعه شناس ایتالیائی
پژوهش در عرصه اقتصاد سیاسی
آثار:
تغییر فرم انقلاب. جنبش اجتماعی و سیستم جهانی (1990)
قرن طولانی بیستم. پول، قدرت و منشاء زمان ما (1994)
هرج و مرج و اداره در سیستم جهانی مدرن (1999)
آدام اسمیت در پکن. شجره شناسی قرن بیست و یکم (2008)
راه پر پیچ و خم سرمایه (2009)

• جیووانی اریگی در سال 1994 در جاهائی که ساختارهای چند ملیتی دولتی تشکیل می شوند، امکان تشکیل شعور طبقاتی رشد یابنده را می بیند.
• اما تردید در این مسئله است که آیا ما هر بار با «بلوک تاریخی» تمام ارضی تازه ای مواجه نمی شویم؟
• (جیسون و مور 2001 ـ 2002)

• رویهمرفته، فرم فراری از تشکیل طبقه صورت می گیرد، اگر ما به اهمیت «کادرها» باندیشیم که از سال های 70 قرن بیستم در عرصه سرمایه چند ملیتی عمل می کنند و به توسعه دورنمای قسما دموکراتیک، قسما تکنوکراتیک و قسما «تمام ارضی» می پردازند.

ادامه دارد