خود آموز خود اندیشی (۱۱۰۲)

     

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت دوم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۸۳ ـ ۸۴)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

۱

در این مجلس آن کس به کامی رسید

که در دور آخر به جامی رسید

معنی تحت اللفظی:

در این مجلس، کسی کامیاب می شود که در دور آخر میخوارگی موفق به سر کشیدن جامی می شود.

 

این بدان معنی است که در بزم دنیا می نریخته زیر دست و پا.

می توسط ساقی مثلا خدای متعال در جام کسی سرو می شود.

یعنی

می تحفه نطنز است و به هر کسی داده نمی شود.

بنابرین فقط تعداد انگشت شماری از میخواران به جام آخر و در نتیجه به کام می رسند.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

   دیالک تیک جزء و کل

را

به شکل دیالک تیک دم و عمر (لحظه و روند)، بسط و تعمیم می دهد و جزء (دم و لحظه) را عمده و مطلق می کند و کل (عمر و روند) را دور می اندازد.

 

او در بیت قبلی شعر،

 لحظه آغازین (الست) را مطلق کرده بود.

 اکنون لحظه واپسین (دور آخر) را مطلق می کند:

کسی در مجلس هستی کامیاب خواهد شد، که در دور آخر، جامی نصیبش شود.

 

بدین طریق، سعادت در فلسفه سعدی، نه امری ضروری، مبتنی بر حساب و کتاب، بلکه امری تصادفی است.

اگر شراب آنقدر در جام ساقی مجلس هستی باشد، که به کسی در دور آخر جامی برسد و لب تر کند، با کله در آغوش حوریان بهشتی خواهد افتاد.

 

ادامه دارد.