خود آموز خود اندیشی (۱۰۸۲)

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت دوم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۸۳ ـ ۸۴)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

کسی گفتش:

«اکنون سر خویش گیر

از این سهلتر مطلبی پیش گیر»

معنی تحت اللفظی:

کسی به عاشق سمج رو دار اندرز داد:

«حالا که شاهد محل سگ به تو نمی گذارد، دنبال شاهد دیگری بگرد که وصل با او سهلتر باشد.»

 

سعدی

 در این بیت شعر،

طبق معمول،

 ناصح و ملامتگر را وارد میدان می سازد، تا عاشق را سر عقل بیاورد.

جماهت «ناصح» و «ملامتگر» به اجنه می مانند.

همه جا هستند و از همه چیز با خبرند.

هدف این جماعت نه تصحیح رفتار عشاق خردستیز بی خرد، بلکه بیشتر تحریک آنها ست، تا میزان خلوص عشق خود را نشان دهند.

 

از طرز فرمولبندی انتقاد ناصح نیز می توان به نیت او پی برد.

او قصد روشنگری و اقناع عاشق جاهل را ندارد، بلکه بی لیاقتی عاشق را در گذر از هفت خوان عشق به او گوشزد می کند.

 

در کلام او نوعی تحقیر و توهین نهفته است و زهر تحریک درهمین بخش نهفته ملامت است.

 

ناصح در هر حال، خود را جهاندیده تر و عاقلتر از عاشق می داند و گرنه فرمولبندی دیگری به کار می برد.

 

ادامه دارد.