خود آموز خود اندیشی (۸۴۲)

  

شین میم شین

باب دوم

در احسان

حکایت بیستم

بخش دوم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۷۴ ـ ۷۵)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم!

 

 

۱

حدیث درست، آخر از مصطفی است

که بخشایش و خیر دفع بلا ست

معنی تحت اللفظی:

بنا بر حدیث درستی از پیامبر، احسان مانع نزول بلا می شود.

  

سعدی

 در این بیت شعر،

 دیالک تیک علت و معلول

را

از سوئی

و

دیالک تیک وسیله و هدف

را

از سوی دیگر،

به شکل دیالک تیک احسان و آسایش بسط و تعمیم می دهد:

 

الف

بخشایش (علت) دفع بلا (معلول)

 تلقی می شود.

بخشایش وسیله نیل به امنیت و آسایش از آفات

 تلقی می شود.

 

ب

احسان وسیله مطمئنی برای نیل به امنیت و آسایش است.

 

سعدی

 با یک حدیث از مصطفی

دو نشان همزمان زده است:

هم زهر شیرین پراگماتیسم را بر ضمیر خفته خواننده اشعار خود ریخته است:

احسان را به عنوان وسیله ای برای کسب سودی جا زده است.

پشیزی را به مثابه وسیله ای برای دفع بلائی قالب کرده است.

 

درد این است که خردگراترین حکیم قرون وسطی

 در دفاع از مقوله احسان،

به خردستیزترین تئولوگ همه زمانها بدل می شود

 و

دادن پشیزی به گدائی را وسیله دفع بلا می نامد.

 

نیرنگ ایدئولوژیکی نهفته در مفهوم «بلا»

این است که آن به حوادث جامعتی،

 خصلت حوادث طبیعی، از قبیل زلزله و طوفان و آتش فشان می بخشد

 و

 آنها را ناشی از مشیت الهی جلوه گر می سازد.

وارونه سازی قضایا دو باره از نو آغاز می شود:

بدین طریق «بلای زمینی»، یعنی مجازات توده، دولت طبقاتی

یعنی

ستم انسانی بر انسانی دیگر و ستم طبقه ای بر طبقات دیگر

در آیینه آسمان منعکس می شود و عکس به جای واقعیت عینی جا زده می شود و نام بلای الهی به خود می گیرد.

 

ادامه دارد.