فرهنگ مفاهیم فلسفی (ت) تئوری شناخت (معرفت) (۹)

  

تئوری شناخت (معرفت)

پروفسور دکتر الفرد کوزینگ

برگردان

شین میم شین

   

۱۴

 جان لاک

 (۱۶۳۲ ـ ۱۷۰۴)

فیلسوف انگلیسی

نماینده اصلی امپیریسم (تجربه گرائی)

از شخصیت های برجسته روشنگری انگلیس

از تئوریسین های قرارداد اجتماعی

اعلامیه استقلال آمریکا، قانون اساسی آمریکا و انقلاب فرانسه تحت تأثیر فلسفه سیاسی او بوده اند.

جان لاک

در نظریه خود راجع به ماهیت چیزها

 میان ایدئالیسم و ماتریالیسم در نوسان بود.

جان لاک

در نظریه  خود راجع به امکان شناخت ماهیت راستین چیزها

به ندانمگرائی (اگنوستیسیسم) گرایش داشت.

 

۱

·    جان لاک برای اولین بار مسئله شناخت را به طور همه جانبه و منظم مورد حلاجی قرار می دهد و بدین طریق، تئوری شناخت را به مثابه رشته فلسفی نسبتا مستقل و مرزبندی شده بنیانگزاری می کند.

 

۲

·    او بررسی منشاء (سرچشمه) دانش انسانی و تضمین و گسترش آن را تکلیف و وظیفه خود تلقی می کند.

·    (جان لاک، «راجع به فهم انسانی»، جلد دوم ، ص ۲)

 

۳

·    جان لاک به اثبات امپیریسم (سنسوئالیسم و یا حس گرائی) به مثابه منشاء (سرچشمه) تجربی شناخت می پردازد.

 

۴

·    او بر ضد تئوری ایدئالیستی موسوم به «ایده های مادرزاد»   قاطعانه به مبارزه برمی خیزد.

 

۵

·    جان لاک به تجزیه و تحلیل روندهای شعور در شناخت همت می گمارد.   

 

۶

·    آثار جان لاک سنگ پایه توسعه بعدی تئوری شناخت محسوب می شوند.

 

۷

·    جان لاک نیز همانند فرانسیس بیکن و توماس هوبس دانش تجربی ـ حسی را منشاء (سرچشمه) شناخت می داند.

 

۸

·    او اما بر خلاف آنان، میان ادراک حسی (احساس) و «ادراک شخصی» (بازتاب) تفاوت قائل می شود و این دو نوع ادراک را منشاء (منبع، سرچشمه) ایده ها می نامد.

·    (جان لاک، «راجع به فهم انسانی»، جلد دوم، بخش اول، ص ۲)

 

۹

·    پذیرش ادراک شخصی (بازتاب) به مثابه منشاء (منبع، سرچشمه) شناخت به معنی انحراف از ماتریالیسم بوده است.

 

۱۰

·    زیرا این امر، تز اصلی او را مبنی بر اینکه «تنها منشاء (منبع،سرچشمه) شناخت واقعیت عینی محسوس است»، تا حد منشاء  معینی محدود می کند و منشاء دیگری را برای شناخت مطرح می سازد.

 

۱۱

·    جان لاک میان دو نوع از ایده ها تفاوت قائل می گذارد:

 

الف

·    ایده های ساده

 

ب

·    ایده های مرکب

·    (جان لاک، «راجع به فهم انسانی»، جلد دوم، بخش ۲، ص ۱)

 

۱۲

·    ایده های ساده مستقیما از ادراک حسی و شخصی (درونی و برونی)  ناشی می شوند.

 

۱۳

·    ایده های مرکب از ترکیب ایده های ساده که به وسیله خرد انجام می گیرد، به وجود می آیند.

 

۱۴

·    منشاء ایده های ساده را ادراک حسی، یعنی ادراک چیزهای عینی، تشکیل می دهد.

 

۱۵

·    بخشی از این ایده های ساده  تصاویر خواص چیزها هستند.

 

۱۶

·    بخشی دیگر اما شباهتی به خواص چیزها، که خود معلول آنها هستند، ندارند.

 

۱۷

·    خواص نوع اول را جان لاک کیفیات اولیه می نامد.

 

۱۸

·    کیفیات اولیه به شرح زیرند:

·    مبرائی، انبساط، هیئت، حرکت و یا سکون، تعداد.

 

۱۹

·    خواص نوع دوم را جان لاک کیفیات ثانویه می نامد.

 

۲۰

·    کیفیات ثانویه به شرح زیرند:

·    رنگ، بو، مزه، صدا و غیره.

 

۲۱

·    کیفیات ثانویه تصویر نیستند، اما در نتیجه تأثیر ذرات نامرئی (کیفیات اولیه) بر اعضای حسی پدید می آیند و اگر ما به کشف ذرات نامرئی (کیفیات اولیه) نایل آییم، آنگاه  کیفیات ثانویه ثانویت خود را از دست می دهند.

·    (جان لاک، «راجع به فهم انسانی»، جلد دوم، ص ۸، ۹، ۱۰، ۲۳، ۱۱)

 

۲۲

·    ایده های ساده تنها موادی هستند که فهم برای کردوکارش در اختیار دارد.

 

۲۳

·    هر آنچه که پیشاپیش در حواس نبوده باشد، نمی تواند در فهم باشد.

 

۲۴

·    کردوکار فهم به شرح زیر است:

 

الف

·    تمییز

 

ب

·    مقایسه

 

پ

·     ترکیب ایده های ساده.

 

۲۵

·    فهم از طریق انتزاع (تجرید) به تشکیل ایده های عام و مرکب نایل می آید.

 

۲۶

·    به عبارت دیگر، کردوکار فهم عبارت است از جمع بندی ایده های منفرد سلسله ای از چیزها.

 

۲۷

·    ایده های منفرد بدین طریق، به نمایندگان بسیاری از چیزها بدل می شوند و نام آنها به درجه نام های عام ارتقا می یابد.

·    (جان لاک، «راجع به فهم انسانی»، جلد دوم، ص ۹، ۱۱)

 

۲۸

·    اگر ایده های عام نبودند، ما برای تشخیص هر ایده  منفردی به نام های بیشماری نیاز می داشتیم و تنها دلیل ساختن ایده های عام همین است.

 

۲۹

·    در عالم واقع چیزی منطبق با ایده ها و نام های عام وجود ندارد.

 

۳۰

·    کسب و کار شناخت به خواص چیزهای منفرد  محدود می شود.

 

ادامه دارد.