فرهنگ مفاهیم فلسفی (ت) تئوری شناخت (معرفت) (۱۲)

  

تئوری شناخت (معرفت)

پروفسور دکتر الفرد کوزینگ

برگردان

شین میم شین

 

 

۱۶

بنه دیکتوس اسپینوزا

(۱۶۳۲ ـ ۱۶۷۷)

فیلسوف هلندی

 مؤسس راسیونالیسم و انتقاد مدرن از انجیل

نماینده راسیونالیسم ماتریالیستی

جهان بینی او پانته ئیستی است.

 

۱

·    اسپینوزا نماینده راسیونالیسم ماتریالیستی بوده است.

 

۲

·    او دوئالیسم دکارت و ناپیگیری های ایدئالیستی ناشی از آن را مورد انتقاد قرار می دهد و رد می کند.   

 

۳

·    جهان بینی پانته ئیستی اسپینوزا به جوهری تجزیه ناپذیر متکی است که وجود مستقل از هر چیز دارد و وجود آن در عین حال ماهیت آن را تشکیل می دهد.

 

۴

·    ماهیت جوهر، که اسپینوزا خدا و یا طبیعتش هم می نامد، خود را در صفات مشخصه لایتناهی اش نمودار می سازد.

 

۵

·    صفات مشخصه جوهر به شرح زیرند:

 

الف

·     انبساط

ب

·     تفکر.

 

۶

·    جوهر در عین حال امری انبساط یافته و اندیشنده است.

·    (اسپینوزا «اتیک»، جلد دوم، ص ۱، ۲)

 

۷

·    جوهر با صفات مشخصه اش در هیئت فرم ها (مودوس ها) نمودار می گردد:

 

الف

·    اجسام مادی فرم های صفت مشخصه انبساط اند.

 

ب

·    ایده ها فرم های صفت مشخصه اندیشیدن اند.

 

پ

·    دلیل انطباق فرم های انبساط و اندیشیدن (مادی و فکری)، یعنی  یکسانی (هویت) وجود و تفکر این است که آندو علت واحدی دارند.

 

۸

·    شناخت ـ به نظر اسپینوزا ـ به شرح زیر است:

 

الف

·    شناخت یعنی تصویرسازی از چیزها و یا انعکاس چیزها

 

ب

·    شناخت یعنی تصویرسازی از نظم و ترتیب چیزها و یا انعکاس نظم و ترتیب چیزها

 

پ

·    شناخت یعنی تصویرسازی از نظم و ترتیب ایده ها و یا انعکاس نظم و ترتیب ایده ها.

 

۹

·    تئوری شناخت اسپینوزا بر احکام زیر استوار است:

 

الف

·     «نظم و پیوند ایده ها با نظم و پیوند چیزها یکسان است.»

·    (اسپینوزا «اتیک»، جلد دوم، ص ۷)

 

ب

·    چون ایده ها با چیزها انطباق دارند، پس حقیقی اند.

·    (اسپینوزا «اتیک»، جلد اول، ص ۶)

 

پ

·    شناخت، چیزها را در مد نظر دارد، نه ایده ها را.

 

ت

·    شناخت باید تصور صحیحی از طبیعت ارائه دهد.

·    (اسپینوزا، «رساله مربوط به اظهارات فهم»، ص ۲۲)

 

۱۰

·    اسپینوزا شناخت را به سه دسته متفاوت زیر تقسیم بندی می کند:

 

نوع اول شناخت

 

·    نوع اول شناخت شامل عوامل زیرین می شود:

 

۱

·    تجربه سست

۲

·    ادراک حسی مبهم چیزهای منفرد مغشوش و در هم بر هم

 

۳

·    شناخت حاصل از علائم و نشانه ها

·    یعنی شناخت حاصل از داد و ستد فکری (آموزش)

 

۴

·    به نظر اسپینوزا، ایده های حاصل از این نوع شناخت با چیزها انطباق ندارند، مغشوش و درهم بر هم اند و منبع شناخت نادرستی اند.

 

نوع دوم شناخت

 

·    نوع دوم شناخت به شرح زیر است:

 

۱

·    دانش عقلی متشکل از مفاهیم مشترک   

 

۲

·    دانش عقلی متشکل از ایده های انطباقی (تطابقی)

 

نوع سوم شناخت

 

·    نوع سوم شناخت عبارت است از شناخت حاصل از تأمل و یا حاصل از الهام

 

۱۰

·    به نظر اسپینوزا، فقط نوع دوم و نوع سوم شناخت به حقیقت رهنمون می شوند.

·    (اسپینوزا، «اتیک»، جلد دوم، ص ۴۰، تذکره، ص ۲، ۴۱، ۴۲، «رساله مربوط به اظهارات فهم»، ص ۱۵ ـ ۱۶)

 

۱۱

·    به نظر اسپینوزا، شناخت باید با مفاهیم ساده آغاز شود که روشن، صریح و واضح و لذا حقیقی باشند.

 

۱۲

·    به کمک تعاریف و مفاهیم مشترک واضح و روشن می توان ایده های دیگری را در سیستم نتیجه گرفت که متناسب با نظم و ترتیب چیزها باشند.

 

·    مراجعه کنید به اسپینوزیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری 

اسپینوزیسم

 

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/8261

 

ادامه دارد.