فرهنگ مفاهیم فلسفی (ت) تفهیم تجسمی (۲)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

 شین میم شین

 

۱۵  

·    فلسفه ماتریالیستی عصر جدید، اوبژکت ها، روندها و غیره مادی را نه با توسل به کیفیت های پنهان مبهم و نه با توسل به موجودات ماورای طبیعی مبهم نا مشهود، بلکه برمبنای تصورات مدلی توضیح می دهد.

 

۱۶

·    مثلا دکارت به کمک فرضیه اتری و ماتریالیسم فرانسوی قرن هجدهم میلادی به کمک مدل مادی از جهان که عمدتا مبتنی بر خواص مکانیکی مشهود (یعنی مبتنی بر تفهیم تجسمی) اوبژکت ها بوده، توضیح می دهد.

 

۱۷

·    موفقیت های مکانیک کلاسیک و فیزیک نظری در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی به تشکیل جهان ـ تصویر مبتنی بر علوم طبیعی در قرن نوزدهم می انجامد که در خطوط اصلی اش ماتریالیستی ـ مکانیکی بوده و حاوی الزامات متدئولوژیکی بوده که کلیه پدیده های جهان مادی را به کمک مفاهیم، فرضیه ای و یا تئوری های مشهود (یعنی مبتنی بر تفهیم تجسمی) توضیح می دهد.

 

۱۸

·    این اصل تفهیم تجسمی که در فیزیک قرن نوزدهم مقبولیت عمومی داشته، در جریان توسعه بعدی فیزیک به کلی دچار تزلزل می شود.

 

۱۹

·    مکانیک کلاسیک که با حرکت و تأثیر متقابل مکانیکی اجسام در مکان سه بعدی اقلیدسی و در زمان مطلق کار می کند و قوانین حرکت و تأثیر متقابل مکانیکی را مورد پژوهش قرار می دهد، مثال بارزی برای یک تئوری مبتنی بر تفهیم تجسمی بوده است.

 

۲۰

·    تئوری های فیزیکی ـ کلاسیک دیگر مثلا ترمودینامیک، استاتیستیک فیزیکی و الکترو دینامیک نیز علیرغم بغرنج و پیچیده بودن شان اصولا تئوری های مبتنی بر تفهیم تجسمی بوده اند.

 

۲۱

·    از این رو با پیدایش تئوری کوانتومی و تئوری نسبیت در آغاز قرن بیستم که توضیح مبتنی بر تفهیم تجسمی اوبژکت ها و پدیده های نسبیتی و کوانت ها دیگر ممکن نبوده، وضع جدیدی در فیزیک مدرن به وجود می آید:

 

الف

·    پلانک می تواند در سال ۱۹۰۰ میلادی نشان دهد که اشعه الکترو مغناطیسی (آنسان که طبق تفهیم تجسمی تصور می رفت) پیوسته نیست، بلکه از سهام کوچکتر بیشمار (کوانت ها) تشکیل یافته است. 

 

ب

·    اینشتین در سال ۱۹۰۵ میلادی در باره جذب اشعه (تابش) همین نظر را اعلام می دارد.

 

پ

·    بورن در سال ۱۹۱۳ میلادی ثابت می کند که نه فقط انرژی تابش، بلکه همچنین انرژی اتم ها کوانتی شده است.

 

ت

·    ده بروگلی در سال ۱۹۲۴ میلادی به این نتیجه می رسد که نه فقط نور، بلکه همه ذرات حاوی طبیعت دوگانه اند.

·    یعنی هم حاوی خواص موجی اند و هم حاوی خواص ذره ای اند.

 

(این بدان معنی است

که

ما با دیالک تیک ذره ای و موجی سر و کار درایم.

مترجم)

 

ث

·    علاوه بر این «امواج ماده» مورد نظر او را نمی توان به مثابه امواج مکانیکی و یا الکترومغناطیسی به معنای تفهیم تجسمی کلاسیک تلقی کرد، بلکه آنها بنا بر طبیعت فیزیکی خود حاکی از امواج احتمالاتی اند.

 

ج

·    و سرانجام در سال ۱۹۲۷ میلادی هایزنبرگ به فرمولبندی رابطه نامعین نایل می آید و جنبه ذره ای ماده را دیگر بر مبنای تفهیم تجسمی رایج در فیزیک کلاسیک مطرح نمی کند.

 

ادامه دارد.