فرهنگ مفاهیم فلسفی (ت) تفکر تاریخی (جهانتصویر تاریخی) (۹)

 

 

پروفسور دکتر هانس کورتوم

پروفسور دکتر وینفرید شرودر

برگردان

 شین میم شین

 

تئوری پیشرفت در فلسفه ماتریالیست های روشنگری فرانسه

 

۱

کلود آدرین هلوه تیوس

 (۱۷۱۵ ـ ۱۷۷۱)

 فیلسوف ماتریالیست

 

·    فلاسفه ماتریالیست روشنگری فرانسه (هلوه تیوس، دیدرو، هولباخ)  اگرچه آموزه (تعلیمات) ژان ژاک روسو را، قبل از همه، به دلیل بی دورنمای تاریخی اش و مطالبات اوتوپیکی اش رد می کنند، ولی آنها نیز دیگر به تئوری پیشرفت مکانیکی ـ خطی باور ندارند.

 

۲

پل هنری تیری د هولباخ

(۱۷۲۳ ـ ۱۷۸۹)

از متفکران رادیکال قرن هجدهم و از همکاران دید رو و دآلمبر و از مؤلفین دایرة المعارف (۳۵ جلدی)

آته ئیست

 دترمینیست

 ماتریالیست

 

·    این امر را می توان در «مقاله ای راجع به پیشداوری ها»  که در سال ۱۷۶۹ میلادی توسط هولباخ انتشار یافته، به وضوح دید.

 

۳

·    در این نوشته که فراخوان به نبرد است و نویسنده اش هنوز دقیقا معلوم نشده، وضع اولیه بشریت به لحاظ اجتماعی، کامل و بی عیب و نقص تلقی نمی شود، بلکه به مثابه مرحله ای بدوی در نظر گرفته می شود که بشریت در طول تاریخ خویش از سر گذرانده است.

 

۴

·    هوبسهم همین نظر را داشته است.

 

۵

·    قابل توجه است که این توسعه از نازل به عالی، دیگر نه به مثابه توسعه ای خطی و مستقیم، بلکه به مثابه حرکتی بالنده تلقی می شود که به سبب عوامفریبی روحانیت کلیسا و حکومت مطلقه دچار شکست و رکود شده است.

 

۶

·    در مقاله یاد شده می خوانیم:

 

۱

·    «اولین قانونگزاران ملت، انسان هائی بودند که روشن اندیش تر از بقیه بودند.

 

۲

·    آنها برای انسان های بی پناه حاشیه نشین و وحشی که از گرسنگی رنج می بردند و بی تجربه و بی دورنمای آتی بودند و خلاصه کسانی که در مرحله کودکی بشری به سر می بردند، دانش، علم و اشتغال عملی پدید آوردند.

 

۳

·    آنها که بی تردید برای این موجودات بدبخت، نعمت شگفت انگیزی محسوب می شدند، آنها را در دیگر جوامع بشری ادغام کردند.

 

۴

·    به تسهیل کار مشقت بارشان کمک کردند.

 

۵

·    به آنها شیوه استفاده بهتر از نیروی کارشان را یاد دادند.

 

۶

·    استعدادهای آنها را توسعه بخشیدند.

 

۷

·    برای آنها از برخی از اسرار طبیعت پرده برداشتند.

 

۸

·     شیوه زندگی آنها را با وضع قوانین انتظام بخشیدند.

 

۹

·    جوامع نجات یافته از بربریت و توحش که در سایه قانونگزاران شان به سعادت دست یافته بودند، به قدردانی کمر به اطاعت از خادمین خود بستند و آنان را محترم شمردند.

 

۱۰

·    به عبارت دیگر به آنان عشق ورزیدند و مورد ستیاش قرار دادند و آنان را چه بسا عاقلتر و نیرومندتر از بقیه محسوب داشتند.

 

۱۱

·    از اینجا معلوم می شود که انسان های مفید اولین قانونگزاران، کشیشان، حاکمان و خدایان ملت ها بوده اند.

 

۱۲

·     قدرت اولیه شخصیت های آسمانی سابق، که خاطره و نام شان تا امروز باقی مانده، بر این اساس استوار شده بود.» 

 

۷

·    این نکته برای مؤلف مقاله، امکان انگیزش تاریخی را هم برای پیدایش تضادهای اجتماعی و هم برای غلبه بر آن تضادها پدید می آورد.

 

۸

·    به نظر مؤلف مقاله، نادانی آغازین مردم و اعتماد کورکورانه شان به اولین حکام از سوئی و دانش محدود خود حکام از سوی دیگر، علل سوء استفاده آنان از قدرت و تبدیل شدن به خودکامگان بوده اند:

·    «اما قدرت، سوء استفاده از قدرت را نیز به دنبال می آورد.»

 

ادامه دارد.